A. A. Q od irov t ib b iy o t

K la v d iy G a le n
( 1 3 1 - 2 0 1 ) .
52

---

fiziologiyasi, y a’ni funksiyasini h am k o 'rsa tib o 'ta d i. O lim a n a to m ik va 
fiziologik tekshirishlarga k atta ah am iy at bergan. U h a r b ir hakim o dam
gavdasining tuzilishi va a ’zolarin in g funksiyasini b ilishi sh art ekanligini 
t a ’kidlagan.
G a le n o dam gavdasi va u n in g a ’zolari h a q id a g‘alati fikr yuritad i. 
U n in g fik richa, h a r b ir a ’zo n in g vasifasi o ld in d a n belgilab o lin adi. 
S o ‘ng sh u n g a m uvofiq u n in g o ‘zi (sh ak li) y a ra tila d i. G a le n o d am
an a to m iy asin i b ay o n etish d a b ir m u h im xatoga y o ‘l q o ‘ygan. U injilda 
yozilgan rivoyatga ishonib, er kishining ch ap qovurg‘asi 11 d o n a b o ‘ladi, 
deb y o zg a n .1
G alen o ‘z dunyoqarashi b o ‘yicha dualist edi. U material va ideal borliqni 
ta n olgan. U m u m a n G a le n idealistlikka m oyil edi. M asalan , o d am
organ izm id ag i fiziologik ja ra y o n la rn i y o ‘n altiru v ch i q an d a y d ir ilohiy 
k uch bor, deb faraz qilgan. C h u n o n ch i m uskullarni harakatga keltiruvchi 
kuch , o vqat hazm qildiruvchi k uch , yu rak ishini b o sh q aru v ch i k u c h va 
h.k. G a le n n in g fik rich a d o rilar o ‘z m assasi bilan em as, balki u la r ichiga 
kiritib q o ‘yilgan davolik k uchi b ilan t a ’sir qiladilar.
Bu y u q o rid a keltirilgan b a ’zi xato va n o an iq lik la r istisno qilinsa 
G a le n n in g asarlari ja h o n tibbiyoti tarix id a ju d a k a tta o ‘rin tu tg an . U la r 
ja h o n tibb iyotini boyitgan va rivojlantirgan.
Qadimgi zam on Ovrupo tibbiyoti haqida so‘z yuritilganda shuni e ’tiborga 
olish k erak k i, O v ru p o o lim lari kasallarga tash xis q o 'y ish va u la rn i 
davolashda k o ‘p n arsan i Q adim gi Sharq tibbiy otid an olganlar. M asalan, 
b em o rn in g to m iri u rish in i, q aram a-q a rsh ilik n i q a ra m a -q a rsh ilik b ilan
d a v o la sh , u n s u rla r (e le m e n tla r) n a z a riy a s i, ta b ia tn in g sh ifo b ax sh
o m illa rid a n foydalanish va h.k. K eyingi arslard a esa ak sin ch a, S h arq
tibb iy o ti o ‘z rivojlanishida t o ‘xtab qolib, G ‘arb tibb iyo ti tez s u r’a tla r 
bilan rivojlanib ketdi.