A. A. Q od irov t ib b iy o t

A sk le p iy — q a d im g i 
o g ‘zida giyoh tishlab o lgan bir ilo n A sklepiyning
y u n o n la r n in g tib b iy o t 
hassasiga c h irm a sh ib olib, k o ‘zi b ilan giyo hn i
x u d o s i. 
ko‘rsataveradi. Bu giyoh o ‘lgan odam ni tiriltiradigan
o ‘sim lik ekan. A sklepiy b u n d a n sevinib ketib, o ‘z hassasiga chirm ashib
olgan ilon b ilan M inosning saroyiga kirib b orad i. B u n d an saroydagilar 
q o 'rq ib k etadilar. A m m o, A sklepiy p inagini b u zm ay M inosga "m en 
o ‘g iin g iz n i tiriltirish y o 'lin i shu ilo n d an to p d im ", deydi va ilon tishlab 
turgan giyohni olib undan qaynatm a tayyorlab M inosning o ‘g ‘liga ichiradi, 
b o la k o ‘zini och ad i. S h u n d an keyin ilon tab o b at ram zi sifatida qabul 
qilinadi.
Y unon mifologiyasida aytilishicha Asklepiy tibbiyot xudosi Apollonning 
o ‘g ‘li b o 'lg an . A sklepiy n o m i bilan bog'liq b o 'lg a n yan a bir rivoyat bor. 
U n d a aytilishicha A sklepiy o n a d a n o ‘zi tu g 'ilg a n em as. U ni onasinig 
qo rn in i yorib chiqarib olganlar. B undan m a ’lum b o ‘ladiki, o ‘sha vaqtda 
Y u n o n isto n d a ayol kishi o ‘zi tu g ‘a olm asa un ing q o rn in i yorib, bolani 
ch iq arib olish operatsiyasi m a ’lum bo 'lg an .
Y unonistonda hakim larni ju d a e ’zozlaganlar. M asalan, G o m er bunday, 
deb yozgan edi: "Bitta yaxshi tajribali tabib o ‘nta boshqa kasbdagi kishidan 
afzaldir".
Y unonlarning haqiqiy ilmiy tibbiyoti G ip p o k ra td a n b o shlanad i.A n tik
d avr y u n o n tib b iy o tin i o 'rg a n is h d a " G ip p o k ra t to 'p la m i" ("C orpu s 
G ip p o k ra tik u m ') deb ataluvchi m ashhur kitob asosiy m anba hisoblanadi. 
Bu kitob eram izdan oldingi V—IV asrlarda yozilgan. Kitob bu tun jahonga 
m a ’lum buyuk hakim G ip p o k ra t n om i b ilan b o g 'liq . G ip p o k ra t bu
40

---

г
k ito b n in g m uallifi h iso b lan ad i. L ekin, tarix iy m a ’lu m o tlarg a k o ‘ra 
G ip p o k ra t kito b n in g asosiy q ism larini yozgan. U k ito b g aaso s solgan. 
S o‘ng unin g shogirdlari k itobni davom ettirib , oxiriga yetkazganlar.
G ip p o k ra t t o ‘p lam i qadim gi za m o n ilm iy tib b iy o tid a eng b u y uk
asar hisoblanadi. U nda qadimgi zam on tibbiyoti haqida eng to ‘liq m a’lum ot 
berilgan. K itobda kasallarga tashxis qo'yish va davolash usullari shu qadar 
puxta ishlanganki, ularning b a ’zilari h ozir h am o ‘z q im m atin i y o ‘qo tg an 
em as. Ikki m ing y ild an oshiq davr ich id a b u kitob h ak im lar u c h u n
d a stu r b o ‘lib kelgani b u n in g dalilidir.
Q adim gi Y u n onistonda ibodatxona tibbiyoti ham b o ‘lgan. A m m o , bu 
tibbiyot u n c h a lik katta rol o ‘ynam adi. A m aliy tibbiyot tez rivojlandi va 
keng tarq ald i. 0 ‘sha davrda Y u n o n isto n d a b irin ch i shaxsiy k asalxonalar 
paydo b o ‘ldi. Yaxshi tajribali, puli k o ‘p h ak im lar o ‘z uylarida shifoxona 
tashkil etd ilar. U la r "yatreya", deb atalard i. B a’zi y atrey alar q osh id a 
tibbiy m ak tab lar h am o ch ilg an edi. B unday m ak tab d a dars b eru v ch i 
m u allim lar "y atro lip t", y a ’ni tab ib lik n i o ‘rgatuvchi, deb atalard ilar. 
M aktab ni tu g atg an tab ib lar im tih o n to p sh irg a n la r va "butun u m rim n i 
kasallarni sofdillik va halollik b ilan davolashga b ag ‘ishlaym an", deb 
qasam yod qilganlar.
Q a d im g i Y u n o n is to n s h a h a rla rid a a h o lin in g so g ‘lig ‘in i sa q la sh
tadbirlarini am alga oshiruvchi va u n i nazorat qilib turuvchi maxsus shahar 
, 
tabiblari b o ‘lgan. Bu bilan ah o lin in g sog‘lig‘ini saqlash ishini tashkil 
qilishga asos solingan edi.
0 ‘sha davrda Y unonistonda ayrim shaharlar va orollarda hakim larning 
o ‘ziga xos m ak tab lari (jam iyatlari) tashkil to p g an edi. S h u la rd an bizga 
K ro to n , K n id o s va K os m aktablari (jam o alari) m a ’lum .