A. A. Q od irov t ib b iy o t


QA D IM G I R IM TIBBIYOTI



Download 17,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/99
Sana28.06.2022
Hajmi17,84 Mb.
#712517
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   99
Bog'liq
2021-02-22603383da9fe88256 Tibbiyot tarixi (Qodirov A.) - 2005 y.

QA D IM G I R IM TIBBIYOTI
Q adim gi Rim tib b iy o tin in g tarix in i o ‘rg an ish d a biz u c h u n m ash h u r 
olim va hakim Klavdiy G alen va boshqa olim lam ing asarlari asosiy m anba 
b o ‘lib xizm at qiladi. Bu asarlarda o ‘sha zam o n G ‘arbiy Y evropa tibbiyoti 
va un in g erishgan natijalari h aq id a k o ‘p m a ’lu m o t berilgan.
R im m ark azlash g an kuchli davlat b o ‘lib, m am lak at iqtiso diy va 
m ad an iy jih a td a n tez rivojlanib ketdi. Bu o ‘z n av b atid a ilm -fan n in g
rivojlanishini taqozo qildi. Tibbiyot ham yuksak darajada rivojlandi. K o‘p 
m ing sonli arm iyani ja n g o v o r h o ld a saqlash u c h u n u larn in g sog‘lig‘ini 
saqlash ch o ralarin i k o ‘rish za ru r edi. Shu m aq sad d a arm iy a va flotda 
v rachlik vazifalari t a ’sis etildi.
Tarixiy m a’lum otlarga ko‘ra qadim gi Rim da tabiblik kasbi bilan k o ‘proq 
b o sh q a m a m la k a tla rd a n , x u su san Y u n o n is to n d a n k elg an h a k im la r 
shug‘ullanganlar. R im liklarning o ‘zi bu ish bilan shug‘ullanm aganlar. U lar 
nim a u ch u n d ir tabiblik kasbini "past ish", deb bilganlar. R im liklarning
50


arm iya va flotida y u n o n lar hakim lik qilganlar. Shu sababdan Q adim gi 
R im ning m ash h u r tabiblari ko ‘proq y u n o n lar b o'lg an. H a tto R im ning 
eng m ash h u r hakim i G alen ham kelib chiqishi b o ‘yicha y u n on edi.
KLAVDIY GALEN
A n tik dun y o n in g eng m ash h u r h ak im larid an biri K lavdiy G a le n edi. 
U J a h o n tibbiyoti tarix id a G ip p o k ra td a n keyin eng yirik tib olim i 
hisoblanardi. U buyuk olim, anatom , eksperim etchi va tabiatshunos sifatida 
shuhrat qozongan.
Klavdiy G alen eram izning 131-yilida Pergam shahrida dunyoga kelgan. 
U ning otasi m ashhur arxitektor bo ‘lgan. U yosh Klavdiyga yaxshi tarbiya 
bergan. U ning o'qim ishli kishi b o ‘lib yetishishi u chu n, harakat qilgan. 
Klavdiyning o ‘zi ham yoshligidan har xil fanlarga qiziqa boshlagan. Ayniqsa 
tabiat fanlarini qiziqib o ‘rgangan. So‘ng tibbiyotga qiziqib qolib, uni yaxshi 
o ‘zlashtirib olgan. K asalxonada ishlab va tibbiy m aktabda o ‘qib tajribasini 
orttirgan. A leksandriyada k o ‘p yil yashab, bu shahardagi yuksak fan va 
m adaniyat bilan tanishgan. So‘ng tu g ‘ulgan shahri Pergamga qaytib kelb, 
tabiblik kasbi bilan shug‘ullangan. Bu yerda fiziologik eksperimentlar o ‘tkazgan.
G a le n k o ‘p yil o ‘sha vaqtdagi g lad iato rlar m aktabida hakim b o ‘lib 
ham ishlagan. Bu uning u ch u n katta am aliy m aktab b o ‘ldi.
164-yilda G a le n n i R im ga ch a q irib , im p e ra to r M ark A vreliyning 
shaxsiy tabibi etib tayinladilar. G alen bu yerda tabiblik vazifasini o ‘tash 
bilan birga ilm iy -ta d q iq o t ishlari bilan h am sh u g ‘u llan di. X u susan , u 
an a to m ik va fiziologik tekshirish ishlari olib bordi. A natom iy a so h asid a 
bir q a n c h a kashfiyot ham qildi. M asalan, u to m irla r va b osq a kavak 
a ’zo larin in g devori ilgari faraz q ilin g an id ek b ir qavat em as, balki b ir 
n ech a qavatdan iborat ekanligini aniqladi. G alen yurak, qon tom irlari va 
nafas y o ‘llarini ch u q u r o ‘rgandi, ularn ing an ato m ik tuzilishi va fiziologik 
funksiyasini aniqladi.
N afas olish jarayonini tekshirib, u n d a k o ‘krak m uskuilari va diafragm a 
ishtiro k etishini isbotladi. B osh m iyani teksh irib , u n d a h arak at qilish, 
fikrlash va sezish m arkazlari m avjud ekanligini belgiladi. B uyuk filosof 
A ristotel esa sezish va fikrlash m arkazi yurakda b o ‘ladi, deb o ‘ylagan edi.
G a le n o ‘z tekshrishlari natijasida an a to m ik va fiziologik jarayo nlarga 
ko‘pgina aniqliklar kiritdi. Lekin, bunda b a’zi xatoliklarga ham yo‘l qo ‘ydi. 
Masalan, u qon iste’mol qilingan ovqatdan jigarda paydo bo'ladi va yurakdan 
o 'tib , to m irla r orqali b u tu n tanaga tarq alad i, so ‘ng shim ilib y o ‘q b o 'lib
ketadi, deb o ‘ylagan e d i.1 Q on aylanishi tizim in i bilm agan edi.
'

Download 17,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish