arm iya va flotida y u n o n lar hakim lik qilganlar. Shu sababdan Q adim gi
R im ning m ash h u r tabiblari ko ‘proq y u n o n lar b o'lg an. H a tto R im ning
eng m ash h u r hakim i G alen ham kelib chiqishi b o ‘yicha y u n on edi.
KLAVDIY GALEN
A n tik dun y o n in g eng m ash h u r h ak im larid an biri K lavdiy G a le n edi.
U J a h o n tibbiyoti tarix id a G ip p o k ra td a n keyin eng yirik tib olim i
hisoblanardi. U buyuk olim, anatom , eksperim etchi va tabiatshunos sifatida
shuhrat qozongan.
Klavdiy G alen eram izning 131-yilida Pergam shahrida dunyoga kelgan.
U ning otasi m ashhur arxitektor bo ‘lgan. U yosh Klavdiyga yaxshi tarbiya
bergan. U ning o'qim ishli kishi b o ‘lib yetishishi u chu n, harakat qilgan.
Klavdiyning o ‘zi ham yoshligidan har xil fanlarga qiziqa boshlagan. Ayniqsa
tabiat fanlarini qiziqib o ‘rgangan. So‘ng tibbiyotga qiziqib qolib, uni yaxshi
o ‘zlashtirib olgan. K asalxonada ishlab va tibbiy m aktabda o ‘qib tajribasini
orttirgan. A leksandriyada k o ‘p yil yashab, bu shahardagi yuksak fan va
m adaniyat bilan tanishgan. So‘ng tu g ‘ulgan shahri Pergamga qaytib kelb,
tabiblik kasbi bilan shug‘ullangan. Bu yerda fiziologik eksperimentlar o ‘tkazgan.
G a le n k o ‘p yil o ‘sha vaqtdagi g lad iato rlar m aktabida hakim b o ‘lib
ham ishlagan. Bu uning u ch u n katta am aliy m aktab b o ‘ldi.
164-yilda G a le n n i R im ga ch a q irib , im p e ra to r M ark A vreliyning
shaxsiy tabibi etib tayinladilar. G alen bu yerda tabiblik vazifasini o ‘tash
bilan birga ilm iy -ta d q iq o t ishlari bilan h am sh u g ‘u llan di. X u susan , u
an a to m ik va fiziologik tekshirish ishlari olib bordi. A natom iy a so h asid a
bir q a n c h a kashfiyot ham qildi. M asalan, u to m irla r va b osq a kavak
a ’zo larin in g devori ilgari faraz q ilin g an id ek b ir qavat em as, balki b ir
n ech a qavatdan iborat ekanligini aniqladi. G alen yurak, qon tom irlari va
nafas y o ‘llarini ch u q u r o ‘rgandi, ularn ing an ato m ik tuzilishi va fiziologik
funksiyasini aniqladi.
N afas olish jarayonini tekshirib, u n d a k o ‘krak m uskuilari va diafragm a
ishtiro k etishini isbotladi. B osh m iyani teksh irib , u n d a h arak at qilish,
fikrlash va sezish m arkazlari m avjud ekanligini belgiladi. B uyuk filosof
A ristotel esa sezish va fikrlash m arkazi yurakda b o ‘ladi, deb o ‘ylagan edi.
G a le n o ‘z tekshrishlari natijasida an a to m ik va fiziologik jarayo nlarga
ko‘pgina aniqliklar kiritdi. Lekin, bunda b a’zi xatoliklarga ham yo‘l qo ‘ydi.
Masalan, u qon iste’mol qilingan ovqatdan jigarda paydo bo'ladi va yurakdan
o 'tib , to m irla r orqali b u tu n tanaga tarq alad i, so ‘ng shim ilib y o ‘q b o 'lib
ketadi, deb o ‘ylagan e d i.1 Q on aylanishi tizim in i bilm agan edi.
'
Do'stlaringiz bilan baham: