A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

naqd pullaming yuqori likvidlik qobiliyatiga ega ekanligi
ham katta 
ta’sir etadi. Iqtisodiyotdagi barcha aktivlarlaming sifat darajasi ulaming 
qancha daromad keltirish qobiliyati bilan bir qatorda likvidlik, ya’ni 
qo‘shimcha xarajatlarsiz pulga aylanish qobiliyati bilan ham baholanadi.
86

---

Naqd pullar mutlaq likvidli aktivlar hisoblanadi. Bank hisobvaraq­
laridagi naqdsiz pul mablaglari ham likvidlik darajasi bo'yicha naqd 
pullarga qaraganda past likvidli aktivlar hisoblanadi. Naqd pul 
banknotlari va tangalar muomalaga yagona emissiya banki -
Markaziy
bank
(Milliy bank, Federal zaxiralar tizimi) tomonidan chiqariladi va 
ular yuqori likvidli aktivlar (oltin, xorijiy davlatlar valutasi va boshqa 
yuqori likvidli majburiy atlar) bilan ta’minlangan. Shuning uchun barcha 
aktivlaming, jumladan, plastik kartochkalar, bank omonatlari yoki 
boshqa depozitlaridagi mablagiaming ham likvidlilik darajasi naqd 
pulga aylanish qobilyati bilan olchanadi.
Shuningdek, 
naqd pullar ishonchli va oson to 'lov vositasidir.
Bugungi kunda erishilgan eng qulay va mukammal texnik vositalar ham 
har qanday pulli hisob-kitoblami naqd pulchalik tez va oson bajarishga 
qodir emas. Tovarlar va xizmatlar uchun tolovlar naqd pullar bilan 
amalga oshirilganda, sotuvchida ham oluvchida ham o‘z xatti- 
harakatlaridan hech qanday shubhaga o‘rin qolmaydi.
Bundan tashqari, naqd pullarning yashovchanlik qobiliyati, uning 
odamlar ruhiyatiga singib ketgan mojizakor kuchining t a ’siri
bilan 
olchanadi. Kishilar ongida naqd pullar hali ham o zlarining tarixiy 
ajdodlari bolmish 
haqiqiy oltin pullarning vakillari
bo iib qolmoqda 
Azal - azaldan naqd pullar kishini jamiyatdagi ijtimoiy haq - huquqini 
tasdiqlovchi guvohnoma vazifasini o‘tab kelmoqda. Shu sababli, har bir 
shaxs cho‘ntagida omonat daftarchasi, plastik kartochka yoki uning 
o‘mini bosuvchi biror hujjat olib yurgandan k o la naqd pullarning o‘zini 
olib yurishni afzal ko‘radi.
Odamlar iqtisodiy hayot jarayonlarini begonalaming aralashuvisiz 
(anonimnost) boshqarishni hush ko'radilar, zero naqd pulli hisob- 
kitoblar har bir shaxsning o ‘ziga xos maxfiy xatti-harakati hisoblanadi. 
Naqd pulsiz hisob-kitoblar esa bunday talabni bajarishga qodir emas, 
chunki unda, albatta, uchinchi shaxs boigan banklar ishtiroki 
muqarrardir.
Bundan tashqari, aholining naqd pul bilan hisob-kitoblar qilishga 
moyilligi bank tizimiga boigan ishonch va banklar tomonidan zarur 
tolovlami qanchalik darajada amalga oshirish qobiliyati bilan ham 
olchanadi. Agar aholining bank tizimiga boigan ishonchi mustahkam 
boisa, ular qollaridagi vaqtincha bo‘sh pul mablagiarini bank 
omonotlariga topshiradilar hamda banklar tomonidan naqd pullar 
o‘miga oson va tez amalga oshirish mumkin boigan naqd pulsiz hisob-
87

---

kitoblaming turli shakllari taklif qilib borilsa, naqd pul muomalasi 
shunchalik qisqarib boraveradi. Qolaversa, aholi bank tomonidan 
ulaming omonatlarga foizlar tolashdan oladigan daromadlardan 
manfaatdordirlar.
Shu bilan birga, yana shunday omilni qayd etib o‘tish zarurki, naqd 
pul muomalasining mavjudligi har bir