A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

0 ‘z mablag‘lari manbasi:
1. Umumiy kapital.
2. Asosiy (birinchi darajaii) kapital.
1. Ustav kapitali.
2. Emission daromad.
3. Maxsus zaxiralar.
4. Taqsimlanmagan foyda.
5. Qo‘shimcha (ikkinchi darajaii) kapital.
6. Joriy yilning sof foydasi.
7. Qayta baholash zaxirasi.
8. Subordinatsiyalashgan qarz majburiyatlari.
9. Shu’ba korxonalarga qilingan qo‘yilmalar.
Yuqoridan ko'nnib turibdiki, tijorat banklari regulyativ kapitali 
birinchi va ikkinchi darajaii kapitaldan tashkil topadi. Iqtisodiy 
adabiyotlar, me’yoriy hujjatlar va Bazel andozalariga ko‘ra birinchi 
darajaii kapital asosiy kapital sifatida ham e’tirof etiladi.
Tijorat banklari asosiy (birinchi darajaii) kapitali xalqaro Bazel 
andozalariga asosan ustav kapitalining toiangan qismi, muddatsiz ne- 
kumulyativ imtiyozli aksiyalar, emission daromad, sof foyda hisobidan 
shakllantirilgan zaxira summalari va o‘tgan yillaming taqsimlanmagan 
foydasidan tashkil topadi.
Tijorat 
banklari 
ikkinchi 
darajaii 
(qo‘shimcha) 
kapitali 
kreditlardan ko‘riladigan zararlami qoplashga moijallangan zaxiraning 
riskka tortilgan aktivlar miqdori 1,25 foizidan oshib ketmaydigan qismi, 
qayta baholash zaxirasi, subordinatsiyalashgan qarz majburiyatlari va 
konsolidatsiyaiashgan shu’ba korxonalarini tashkil etish maqsadiga 
yo‘naltirilgan qo‘yilmalami o‘z ichiga oladi. 0 ‘zbekiston tijorat banklari 
kapitalining tarkibi va uning yetarliligiga qo‘yilgan talablar Markaziy 
bankning 1998-yil 2-noyabrda tasdiqlangan 420-sonli «Tijorat banklari 
kapitalining yetarliligiga qo‘yiladigan talablar to‘g‘risida Nizomi» 
asosida tartibga solinadi.
0 ‘zbekiston tijorat banklari birinchi darajaii kapitali tarkibiga 
xalqaro Bazel andozalaridan farqli oiaroq, bankning ustav kapitalidagi 
valuta qismiga teng boigan valuta aktivlarini qayta baholanish hisobiga
225

---

tashkil etilgan devalvatsiya zaxirasi alohida manba sifatida e’tirof 
etiladi. Shuningdek, tijorat banklarining joriy yildagi sof foydasi 
ikkinchi darajali kapitali tarkibiga kiritilgan.
Mazkur paragrafning poyonida ta’kidlash mumkinki, tijorat 
banklari passiv operatsiyalari natijasida aktiv operatsiyalar uchun zarur 
boigan resurslami shakllantiradi, banklaming passiv operatsiyalari 
xarajatlami keltirib chiqaradi.