A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

12.2. Tijorat banklarining passiv operatsiyalari
Tijorat banklari asosan jamiyatdagi vaqtinchalik bo'sh pul 
mablag‘lami jalb qilish va ushbu mablag‘lami tegishli maqsadlarga 
joylashtirish orqali tegishli foydani shakllantiradi. 
Banklaming 
vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini jalb qilish bilan bog‘liq 
operatsiyalari passiv operatsiyalar hisoblanadi. Banklaming passiv 
operatsiyalari tegishli xarajatlar evaziga amalga oshirladi.
Demak, tijorat banklari passiv operatsiyalari natijasida moliyaviy 
resurslami shakllantiradi. Resurslar ikkita yirik manba: jalb qilingan 
mablaglar va o‘z mablag‘laridan iborat. Resurslar bank balansining 
passivida hisobga olib boriladi. Tijorat banklari balansi passivining 
asosiy ulushini majburiyatlar (jalb qilingan mablaglar) tashkil etib, ular 
jami bank resurslari tarkibida 85-90 foizdan iborat bo‘ladi.
222

---

Majburiyatlami muddati va vujudga kelish manbasiga qarab: 
-barqaror va beqaror mablagiarga, ular uchun toianadigan xarajatlar 
miqdoridan kelib chiqib: arzon va qimmat mablagiarga ajratish 
mumkin.
Jalb qilingan mablag ‘laming manbasi
:
Depozitlar
1. Chaqirib olinguncha saqlanadigan depozitlar.
2. Muddatli depozitlar.
3. Jamg‘arma depozitlar.
Xalqaro bank amaliyotida bank resurslari tarkibida depozit 
mablagiar, ayniqsa muddatli depozitlar asosiy ulushni tashkil etadi. 
Bank resurslari tarkibida muddatli depozitlar ulushining yuqoriligi 
banklaming moliyaviy barqarorligini mustahkamlashga va toiovga 
layoqatliligini ta’minlashga bevosita ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ta’kidlash lozimki, respublikamiz tijorat banklari resurslari 
tarkibida muddatli mablagiaming ulushi o‘sib borish tendensiyasiga ega 
boiib, ushbu ko‘rsatkich 2001-yil 1-yanvar holatiga taxminan 7 - 8
foizni tashkil etgani holda, 2008-yil 1-yanvar holatiga 17 foizga, 2010- 
yilda 35 - 40 foiz yaqin darajani tashkil etgan.