A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

Uchinchi funksiyasi, x oja lik subyektlari pul hisob-kitoblarini
amalga oshirish
hisoblanadi. Iqtisodiyotda faoliyat yuritayotgan xo‘jalik 
subyektlari kun davomida bir necha yuz minglab turli darajadagi pul 
aylanmalarini (asosan naqdsiz pul ko‘rinishida) amalga oshiradi. 
Banklaming 
bevosita 
ishtiroki 
natijasida 
ushbu 
o‘tkazmalar 
jo ‘natuvchidan oluvchiga yetib boradi. Shuningdek, banklar pul 
olkazmalan 
orqali 
iqtisodiyotning turli 
tarmoqlariga kapitalni 
joylashtiradi va kredit liniyalari ochadi. Bulaming barchasi banklaming 
pul hisob-kitoblami amalga oshirish funksiyasi orqali bajariladi va 
tartibga solinadi.
Banklaming pul aylanmasini tartibga solish funksiyasi orqali 
Markaziy bank iqtisodiyotdagi tovar massasi va pul massasi o‘rtasidagi 
o‘zaro muvozanatlikni ta’minlaydi. Malumki, ushbu muvozanatning 
buzilishi iqtisodiyotda inflatsiya daijasining ortib ketishi yoki pul 
taqchilligini vujudga kelishiga olib keladi. Shu bois ham Markaziy bank 
o‘zining pul - kredit instrumentlari orqali pul aylanmasi uchun zarur 
boigan toiov vositasining miqdorini tartibga solib turadi.
Toiovni amalga' oshirishda vositachilik
qilishi banklaming 
to ‘rtinchi .funksiyasi
hisoblanadi. Banklar iqtisodiy munosabatlarga 
kirishuvchi tomonlar o‘rtasida tolovlam i amalga oshirish orqali
185

---

vositachilik ishlarini amalga oshiradi. Banklar orqali bank mijozlarining, 
aholining, davlatning moliyaviy mablagiari o‘tadi, bank ular o‘rtasida 
toiovlami amalga oshiruvchi moliyaviy muassasa sifatida vositachilik 
vazifasini amalga oshiradi. Banklar vositachilik funksiyasi orqali nafaqat 
pullami bir xo‘jalik yurituvchi subyektdan ikkinchisiga o‘tkazadi, balki 
iqtisodiyotdagi moliyaviy kapitalni bir tarmoqdan ikkinchisiga o‘tishini 
nazorat qilib boradi va ushbu tarmoqlaming rivojlanishida muhim 
ahamiyat kasb etadi.