A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov



Download 1,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/146
Sana31.05.2022
Hajmi1,8 Mb.
#623631
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   146
Bog'liq
Умумий физикадан масалалар туплами2

Berilgan
:
Yechish

;
/
3
,
0
/
30
60
min
1
/
2
2
2
1
0
s
m
s
sm
a
s
t
s
m
=
=
=
=
=
υ
Izlanayotgan tezlik 
)
(
1
2
0
1
t
t
a

+
=
υ
υ
soat
t
soat
t
8
4
2
1
=
=
(
)
t
S
2
1
υ
υ
+
=
(
)
t
S
2
1
υ
υ

=
?
3

t
3
2
t
S
υ
=
1
2
1
2
2
1
t
t
t
t

+
=
υ
υ


10 
?
?
1


S
υ
Velosipedchining o’tgan yo’li quyidagiga teng 
bo’ladi: 
2
1
2
1
2
0
1
0
2
)
(
)
(
t
t
a
t
t
t
S

+

+
=
υ
υ
Son qiymatlarini qo’yib 
hisoblaymiz: 
m
s
s
m
s
s
m
s
s
m
S
s
m
s
s
s
m
s
m
315
2
30
/
3
,
0
30
/
2
60
/
2
;
/
11
)
60
90
(
/
3
,
0
/
2
2
2
2
2
1
=

+

+

=
=

+
=
υ
5-masala.
Poyezd joyidan qo’zg’alib 12 km masofani 54 km/soat 
o’rtacha tezlik bilan o’tdi. Birinchi 1,5 minutda poyezd tekis 
tezlanuvchan, so’ngra tekis harakat qildi va, nihoyat, oxirgi 
6
5
1
minutda 
tekis sekinlanuvchan harakat qildi va to’xtadi. Poyezd harakatining 
maksimal tezligi topilsin. 
Berilgan
:
Yechish

s
t
s
t
s
m
soat
km
m
km
S
r
o
110
6
5
1
;
90
min
5
,
1
;
/
15
/
54
;
10
12
12
3
1
'
3
=
=
=
=
=
=

=
=
υ
Poyezd tekis tezlanuvchan
harakatning oxirida maksimal tezlikka erishadi. Shu tezlik bilan u tekis 
harakat qiladi. Ana shu maksimal tezlik poyezdning tekis sekinlanuvchan 
harakatining boshlang’ich tezligi bo’ladi. Maksimal tezlikni 
υ
bilan 
belgilaymiz va poezdning tezlanuvchan harakatda yurgan yo’li 
)
(
1
S
, tekis 
harakatda yurgan yo’li 
)
(
2
S
va sekinlanuvchan harakatda yurgan yo’li 
)
(
3
S
ni shu tezlik bilan ifodalaymiz: 
2
1
1
t
S
υ
=
;
2
2
t
S
υ
=
2
3
3
t
S
υ
=
Bu yerda 

1
t
poezdning tekis tezlanuvchan harakat vaqti, 

2
t
tekis 
harakat vaqti, 

3
t
tekis sekinlanuvchan harakat vaqti. 
Poyezd bosib o’tgan butun yo’l quyidagiga teng bo’ladi 
3
2
1
S
S
S
S
+
+
=
yoki 
2
2
3
2
1
t
t
t
S
υ
υ
υ
+
+
=
bundan 
3
2
1
2
t
t
t
S
+
+
=
υ
1
t
va 
3
t
vaqt ma’lum bo’lgani uchun 
2
t
vaqtni quyidagi shartdan topamiz,
3
2
1
t
t
t
t
+
+
=
bunda t-poyezdning butun harakatlanish vaqti. Bu vaqt 
quyidagi formuladan topiladi: 
r
o
S
t
'
υ
=
. Oxirgi ikki ifodani o’zgartirib 
quyidagini topamiz:
?
?
2


υ
t


11 
3
1
'
2
t
t
S
t
r
o


=
υ
.
2
t
vaqtni bilgach, izlanayotgan maksimal tezlikni aniqlash 
mumkin: 
3
2
1
2
2
t
t
t
S
+
+
=
υ
. Son qiymatlarini qo’yib 
hisoblaymiz:
s
s
s
s
m
m
t
600
110
90
/
15
10
12
3
2
=



=
;
.
/
17
100
1200
90
10
12
2
3
s
m
s
s
s
m

+
+


=
υ
6-masala.
Samolyotning tezligi 15 sekund ichida 180 km/soat dan 
540 km/soat ga ortdi. Samolyotning tezlanishini, shu vaqt ichida bosib 
o’tgan yo’lini va o’rtacha tezligini toping. 
Berilgan: Yechish: 
;
15
s
t
=
Izlanayotgan tezlanishini quyidagi 
formuladan
;
/
50
/
180
0
s
m
soat
km
=
=
υ
topamiz:
7
,
6
15
/
50
/
150
0


=

=
s
s
m
s
m
t
a
t
υ
υ
;
/
150
/
540
s
m
soat
km
t
=
=
υ
Samolyotning bosib o’tgan yo’li: 
m
at
t
S
1500
2
2
0

+
=
υ
?

a
?

S
?
'

r
o
υ
Samolyot harakatining o’rtacha tezligi: 
.
/
360
/
100
2
0
'
soat
km
s
m
t
r
o
=
=
+

υ
υ
υ
 
To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakat 
Bir xil vaqtlar oralig’ida jism tezligining bir me’yorda o’zgarishiga 
tekis o’zgaruvchan harakat 
deyiladi.
 
2
2
0
at
t
S
±
=
υ
at
±
=
0
υ
υ
Tekis o’zgaruvchan harakat ikkiga bo’linadi. Tekis tezlanuvchan 
harakatda yuqoridagi formulardagi ishora “+” sekinlanuvchan harakatda 
esa “-” olinadi. 
Tekis o’zgaruvchan harakatda o’rtacha tezlik. 
2
2
2
0
0
'
at
r
o
±
=
+

υ
υ
υ
υ
agar boshlang’ich tezlik 
0
0
=
υ
bo’lsa, formula 
quyidagi shaklga keltiriladi. 
2
2
2
2
0
'
aS
r
o
=
=
+
=
υ
υ
υ
υ
yoki
2
2
'
gH
r
o
=
υ
Gorizontal otilgan jismning o’rtacha tezligi: 
2
2
2
2
0
'
y
x
x
r
o
υ
υ
υ
υ
υ
υ
+
+
=
+
=
 


12 
7-masala.
Poyezd stansiyadan yo’lga chiqib 15 sek davomida tekis 
tezlanuvchan harakat qildi. 15-sekundda poyezd undan oldingiga nisbatan 
2 m ortiq yo’l o’tganligi ma’lum bo’lsa, poyezdning shu vaqt ichida 
o’tgan yo’lini va shu yo’l oxiridagi tezligini toping. 
Berilgan: Yechish: 
t=15s; Poyezdning harakati boshlang’ich tezliksiz tekis
tezlanuvchan harakat bo’lgani uchun, poyezdning
bosib o’tgan yo’lini quyidagi formuladan
topamiz.
No’malum a tezlanish masalaning shartidan quyidagi mulohazalar 
asosida topiladi. Tekis tezlanuvchan harakatda teng ketma-ket vaqtlar 
oraliqlarida o’tilgan yo’llarning bir-biriga nisbati, ketma-ket toq sonlar 
qatori nisbati kabi bo’lishini bilgan holda, quyidagini yozish mumkin: 
29
:
1
:
15
1
=
S
S
va
27
:
1
:
14
1
=
S
S
Bundan
1
14
27
S
S
=
va 
1
15
29
S
S
=
Bundan ma’lumki,
1
14
15
2
S
S
S
=

Ammo masalaning shartiga ko’ra
,
2
2
1
14
15
m
S
S
S
=
=

demak 
m
S
1
1
=

Tekis tezlanuvchan harakatda jismning birinchi sekundda otgan 
yo’li son jihatdan tezlanishning yarmiga teng. Demak, poyezdning 
tezlanishi 
2
/
2
s
m
a
=

а
va 
t
ning son qiymatlarini
2
2
at
S
=
formulaga qo’yib hisoblaymiz: 
.
225
2
)
15
(
/
2
2
2
m
s
s
m
S
=
=
Poyezdning 15-sekund oxiridagi tezligini 
at
=
υ
formuladan topamiz. Bunga
а
va 
t
ning son qiymatlarini qo’yib 
hisoblaymiz: 
s
m
sek
s
m
/
30
15
/
2
2
=

=
υ
8-masala. 
Jism tekis tezlanuvchan harakat qilib 20 sekundda 60 m 
yo’l o’tdi. Bu vaqtda jismning tezligi 4 marta ortdi. Jismning tezlanishini 
va boshlang’ich tezligini toping.
Berilgan
:
Yechish

Jismning oxirgi tezlini
formuladan
topish mumkin. 
Masalaning shartidan
. Bu ifodalarning
o’ng qismlarini tenglaymiz:
bundan 
. Jismning bosib o’tgan yo’li quyidagi formula bilan ifodalanadi
2
2
0
at
t
S
+
=
υ
m
S
S
2
14
15
=

?

S
?

υ
2
2
at
S
=
;
10
sek
t
=
at
+
=
0
υ
υ
m
S
60
=
0
4
υ
υ
=
0
4
υ
υ
=
?

a
?
0

υ
at
+
=
0
0
4
υ
υ
3
0
at
=
υ


13 
bunga
0
υ
ni qo’yamiz: 
2
3
2
at
t
at
S
+
=
bundan 
2
2
/
2
,
7
100
5
60
6
5
6
s
m
m
t
S
a
=


=
=
Endi 
boshlang’ich tezlikni osonlik bilan topish mumkin:
3
0
at
=
υ
;
9-masala.
Odam kengligi 300m bo’lgan daryodan qayiqda suzib 
o’tgan. Daryoning oqish tezligi 3 m/sek, odamning qayiqqa berayotgan 
tezligi 6 m/sek. Daryo oqimi qayiqni oqim bo’ylab qancha nariga surib 
ketadi? Qayiq qancha yo’l o’tadi? Odamning qayiqqa beradigan tezligi
qirg’oqqa perpendikulyar yo’nalgan. 

Download 1,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   146




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish