A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

16.5. Xo‘jaIik yurituvchi subyektlarda olingan kreditlar hisobini
yuritish
X o‘jalik 
yurituvchi 
subyektlar 
o‘z 
mablag‘lari 
yetarli 
bo‘lmaganida bankdan kredit mablagMari yoki boshqa yuridik va 
jismoniy shaxslardan qarz mablagMari olishlari mumkin.
538

---

Kredit — bu vaqtincha b o ‘sh turgan pul m ablag‘larini m a’lum 
muddatga, haq to ia s h sharti bilan qarzga olish va qaytarib berish 
yuzasidan kelib chiqqan iqtisodiy munosabatlar yig‘indisidir.
Kreditlash orqali aholining, korxonaning va davlatning bo‘sh 
turgan pul m ablagiari banklarda to ‘planadi hamda muayyan haq 
evaziga vaqtincha foydalanish uchun xo ‘jalik yurituvchi subyektlarga 
beriladi. M aium ki, ishlab chiqarish vositalari ko‘rinishidagi kapitalning 
tarmoqdan-tarmoqqa o ‘tish imkoniyatlari juda cheklangan, lekin 
iqtisodiyotda har doim iqtisodiy resurslami, eng avvalo kapitalni, 
tarmoqlar o ‘rtasida qayta taqsimlash zaruriyati m avjud b o ia d i. Bu 
vazifani eng oqilona tarzda kredit mexanizmi va uning tarkibiy qismi 
b o ig a n bank krediti ado etadi. Bank krediti vositasida moliyaviy 
resurslar pul kapitali sifatida jamlanadi hamda tarmoqlar va mahsulot 
ishlab chiqaruvchi korxonalar o ‘rtasida bozor talablari asosida 
taqsimlanadi, kreditni belgilangan muddat davomida qaytarish va 
kreditdan foydalanganlik uchun muayyan haq to ia s h zarurligi kreditga 
olingan m ablagiardan yuqori samara bera oladigan faoliyat sohalarida 
foydalanishga majbur etadi. Shunday qilib, kredit iqtisodiy samaradorlik 
darajasini 
oshirishga 
xizmat 
qiladi. 
Bank 
kreditining 
muhim 
vazifalaridan biri bu ishlab turgan korxonalar m ablagiarini doiraviy 
almashtirishning uzluksizligini ta’minlashdan iborat. Bu asosan qisqa 
muddatli kreditlash vositasida amalga oshiriladi.
Bank kreditlari — xo‘jalik yurituvchi subyektlar va ayrim jismoniy 
shaxslarning qarzga oladigan m ablagiarining muhim manbai. Banklar 
vaqtincha bo‘sh turgan m ablagiardan foydalanib, xo‘ja!ik yurituvchi 
subyekt va aholining iste’mol ehtiyojlari uchun ana shu m ablagiam i 
qarzni qaytarib olish tartibida ishga soladi. Banklar amaldagi 
qonunchilikda nazarda tutilgan va tomonlar bilan kelishilgan holda 
kreditni 
qaytarib 
berish, 
muddatlilik, 
to io v g a
qobillik 
va 
ta’minlanganlik prinsiplariga qat’iy amal qilib beradi. M uddatiga qarab 
bank kreditlari qisqa muddatli va uzoq muddatli b o ia d i. Kreditning 
muddatliligi uni qaytarish muddati (sanasi) bilan belgilanadi. Qisqa 
muddatli kredit bir yildan kam muddatga beriladi. Uzoq muddatli
539

---

kreditlar bir yildan ortiq muddatga, odatda, yangi texnikani tatbiq 
etishga, ishlab chiqarishni kengaytirishga, uni qaytadan tiklashga, 
qimmat asbob-uskunalami sotib olishga va boshqa maqsadli dasturlami 
amalga oshirishga olinadi.
16.2-rasm.