A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

11.6. Asosiy vositalar amortizatsiyasi (eskirishi) hisobi
Asosiy vositalami uzoq vaqt davomida natural shaklini saqlagan va 
qiymatini bir vaqtda o ‘zgartirishi bilan ishlashi bog‘liq o ‘ziga xos 
xususiyatlari amortizatsiya miqdorini aniqlash zamriyatini keltirib 
chiqaradi. Ushbu miqdor asosiy vositalardan foydalanish jarayonida 
ulaming eskirishi yoki boshlang‘ich qiymatini kamayishi miqdorini 
ko‘rsatadi.
Asosiy vositalaming eskirishi jismoniy va m a’naviy bo‘lishi 
mumkin.
Jismoniy 
eskirish
deganda asosiy 
fondlaming 
boshlang‘ich 
iste’mol qiymatini faqatgina foydalanish jarayonida y o ‘qotishi emas, 
balki ishlatilmay turganda ham (tashqi ta ’sirlar, atmosfera ta’siri, 
zanglash natijasida) 
o ‘z 
qiymatini 
asta-sekin yo‘qotib 
borishi 
tushuniladi.
M a ’naviy eskirish -
mashina va uskunalaming joriy davrdagi 
bozor qiymatining ular sotib olingan davrga nisbatan pasayishidir 
(yoki yangi, yanada taraqqiy topgan va iqtisodiy samarali mashina va 
uskunalaming 
joriy 
etilishi 
natijasida ular 
qiymatining 
pasayishi). Boshqacha aytganda, m a’naviy eskirish natijasida asosiy 
vositalar o ‘zining texnik xususiyati va iqtisodiy samaradorligi bo‘yicha 
eskiradi.
Amortizatsiya
- foydali xizmat muddati mobaynida aktivning 
amortizatsiyalanadigan qiymatini mahsulot (ishlar, xizmatlar) tannarxiga 
yoki davr xarajatlariga muntazam taqsimlash va o ‘tkazish ko‘rinishidagi 
eskirishning qiymat ifodasidir.
Asosiy 
vositalar 
b o ‘yicha 
amortizatsiya 
ajratmalarini 
hisoblash mazkur obyekt asosiy vositalar tarkibiga qabul qilingan oydan
344

---

keyingi oyning dastlabki sanasidan boshlanadi va mazkur obyektning 
amortizatsiyalanadigan 
qiymati 
to ‘liq 
so‘ndirilgan 
yoki 
bu 
obyekt balansdan hisobdan chiqarilgan oydan keyingi oyning dastlabki 
sanasida to‘xtatiladi.