|
9.5. Inventar va xo‘jalik jihozlari hisobining xususiyatlari
Materiallar ichida o ‘ziga xos xusisiyatlarga ega boMgan inventar va
xo‘jalik anjomlari to ‘g ‘risida qisqacha to‘xtalib o ‘tamiz. Mol-mulk
inventar va xo ‘jalik anjomlari tarkibiga kiritilishi uchun quyidagi
mezonlarga javob berishi lozim:
- xizmat muddati bir yildan oshmagan;
- xizmat muddatidan qat’iy nazar bir birlik (komplekt) uchun
0 ‘zbekiston Respublikasida belgilangan (xarid qilish paytida) eng kam
ish haqining ellik baravarigacha miqdorda qiymatga ega boMgan
buyumlar. Rahbar hisobot yilida ulami inventar va xo‘jalik anjomlari
tarkibida hisobga olish uchun buyumlar qiymatining kamroq chegarasini
belgilashga haqli.
Inventar va xo‘jalik anjomlarini foydalanishga topshirishda
ulaming qiymati vazifasiga qarab ishlab chiqarish xarajatlariga yoki
davr xarajatlariga toMiq hisobdan chiqarilib, keyin tashkilot tomonidan
oddiy shakl bo ‘yicha (bir tomonlama tartibda), tannarxi bo‘yicha nomlar
(nomenklatura raqamlari) yoki guruhlar (yiriklashtirilgan komplektlar)
kesimida tezkor miqdoriy hisob yuritiladi, bunda foydalanishga kelib
tushish sanasi (oy, yil), foydalanish joyi (boMinmalar bo‘yicha) va
274
ulardan foydalanish muddati mobaynida moddiy javobgar shaxslar
ko‘rsatiladi.
Agar inventar va xo‘jalik anjomlarining qiymati bir birlik
(komplekt) uchun xarid qilish paytida 0 ‘zbekiston Respublikasida
belgilangan eng kam ish haqining o ‘n baravaridan ortiq bo‘lsa, unda
tashkilot ulami foydalanishga berishda ushbu inventar va xo‘jalik
anjomlarining qiymatini muddati kechiktirilgan xarajatlarga kiritishi
mumkin. Bunda kechiktirilgan xarajatlami kamaytirish, y a’ni ulami
xarajatlarga hisobdan chiqarish quyidagi usullardan birini qo‘llash orqali
amalga oshiriladi:
a) qiymatni ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmiga
mutanosib ravishda hisobdan chiqarish;
b) teng m e’yorli tarzda.
Qiymatni ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmiga
mutanosib ravishda hisobdan chiqarish usulida kechiktirilgan xarajatlar
summasini hisobdan chiqarish hisobot davrida ishlab chiqarilgan
mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmining natural ko‘rsatkichidan va
inventar hamda xo‘jalik anjomlari tannarxining ko‘rsatilgan inventar va
xo‘jalik anjomlarini foydali ishlatishning butun kutilayotgan muddatida
mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarishning taxmin qilinayotgan
hajmiga nisbatidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.
Qiymatni teng m e’yoriy usulda hisobdan chiqarish inventar va
x o‘jalik anjomlarining tannarxidan hamda ushbu inventar va xo‘jalik
anjomlarini foydali ishlatish muddatini hisobga olgan holda hisoblab
chiqarilgan m e’yorlardan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.
Inventar va xo‘jalik anjomlari qiymatining ulami foydalanishga
berishda hisobdan chiqarish tartibi, shuningdek ulam ing qiymatini
xarajatlarga kiritishning foydalanilayotgan usuli tashkilotning hisob
siyosatida aks ettirilishi lozim.
Xizmat muddati va qiymatidan qat’iy nazar inventar va xo‘jalik
anjomlari tarkibiga quyidagilar kiritiladi:
275
- maxsus asbob-uskunalar va moslamalar (muayyan buyumlami
turkumli va ommaviy ishlab chiqarish yoki yakka tartibdagi buyurtmani
tayyorlash uchun m o‘ljallangan, maqsadli asbob va moslamalar);
- maxsus va sanitariya kiyimi, maxsus poyabzal;
- ко ‘ ф а -to‘shaklar;
- yozuv-chizuv anjomlari (kalkulyatorlar, stol ustiga qo‘yiladigan
asboblar va hokazolar);
- oshxona inventari, shuningdek dasturxon va sochiqlar;
- barpo etish xarajatlari qurilish-montaj ishlarining tannarxiga
kiritiladigan vaqtinchalik (titulsiz) inshootlar, moslamalar va qurilmalar;
- foydalanish muddati bir yildan oshmaydigan almashtiriladigan
uskunalar;
- ovlash qurollari (to‘rlar, matraplar, trallar va hokazo).
Korxona ulaming vazifasi va moliya-xo‘jalik faoliyatidagi o ‘miga
bog‘liq holda inventar, asboblar va xo‘jalik anjomlarini hisobga olish
uchun hisobvaraqlami mustaqil ochish huquqiga ega. Topshirish paytida
inventar va xo‘jalik anjomlarining qiymati toMaligicha ishlab chiqarish
yoki davr xarajatlariga kiritiladi.
Inventar va xo‘jalik jihozlarini foydalanishga berish buxgalteriya
hisobida inventar va xo‘jalik jihozlarini xarid qilish va ishlab chiqarish
bilan bog‘liq haqiqiy xarajatlar summasi (haqiqiy tannarx bo‘yicha)
xarajatlami hisobga oluvchi schyotlarda aks ettiriladi va quyidagi
yozuvlar amalga oshiriladi:
Debet 2000, 2300, 2500, 2700, 9400, 3290
Kredit 1080
Bir vaqtning o ‘zida, foydalanishda boMgan inventar va xo‘jalik
jihozlarini saqlanishini nazorat qilish maqsadida balansdan tashqari
schyotda quyidagi yozuv amalga oshiriladi:
Debet 014 “Foydalanishdagi inventar va x o ‘jalik jihozlari” hisobga
olishga oMkazilgan inventar va xo‘jalik jihozlari summasiga.
276
Inventar
va
xo‘jalik
jihozlarini
balansdan
tashqari
014
“Foydalanishdagi inventar va xo‘jalik jihozlari” schyotida hisobga olish
oddiy shakl (bir tomonlama tartibda) inventar va xo‘jalik jihozlarini
nomi yoki ulaming guruhi (yiriklashtirilgan komplektlar kesimida,
foydalanishga kelib tushgan sanasini ko ‘rsatish bilan xarid qilish (ishlab
chiqarish)ning haqiqiy tannarxi bo‘yicha, foydalanish joyi va moddiy
javobgar shaxslar bo‘yicha yuritiladi.
Korxona rahbari tomonidan tasdiqlangan ro ‘yxatga muvofiq
kamyob yoki tarkibida qimmatli metallar yoki qimmatli toshlar mavjud
bo‘lgan inventar va xo‘jalik jihozlari safiga kiritilgan, inventar va
xo'jalik jihozlarini foydalanishga olish uchun ham tarkibiy b o iin m a
omboriga vakolatli shaxs tomonidan imzolangan talabnoma taqdim
etiladi. Talabnomada inventar va x o‘jalik jihozlarini oladigan ishchining
imzosi boMishi kerak.
Ishchilarga maxsus kiyimlar, o ‘matilgan tartibda tasdiqlangan
maxsus kiyim, maxsus poyabzal va boshqa yakka tartibda himoyalanish
vositalarini bepul berishning tarmoq b o‘yicha namunaviy m e’yorlari,
shuningdek ishchilami maxsus kiyim, maxsus poyabzal va boshqa yakka
tartibda himoyalanish vositalari bilan ta’minlashning qoidalari asosidagi
kollektiv shartnomada belgilangan tartibda beriladi.
Maxsus kiyimlami
ishchilarga berilishi
rasmiylashtiriluvchi
hujjatlar (talabnoma va hokazolar)da, boshqa rekvizitlar bilan bir
qatorda berishning asosi, shaxsiy kartochkada esa kiyish mumkin
boMgan muddati, qaytarilganda foydalanishga yaroqliligi darajasi aks
ettirilishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
