A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

Balans
2 550 010
Balans
2 550 010
Uchinchi tur o ‘zgarish.
Bu toifa (tip)ga kiruvchi muomalalar 
balansning aktiv va passiv qismlarida sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi 
natijasida balansning aktiv qismidagi bir moddaning ko‘payishi va 
balansning passiv qismidagi boshqa bir moddaning shu summaga 
ko‘payishi bilan balansning umumiy summasi ham shu summaga 
k o‘payadi.
X o‘jalik operatsiyasi natijasida balansning aktiv va passiv 
moddalari bir vaqtning o ‘zida bir xil summaga ko ‘payadi.14
Misol: mol yetkazib beruvchilardan 35 000 ming so‘mga 
xomashyo materiallar olindi, lekin puli to ‘lanmadi.
Balansning aktiv qismidagi xomashyo materiallar schyoti 35 000 
ming so‘mga ko‘paydi, passiv qismidagi mol yetkazib beruvchilarga 
to ‘lanadigan schyotlar ham 35 000 ming so‘mga ko‘payadi.
Uchinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega 
bo‘ladi.
14 Financial and managerial accounting. 12e. Carl S. W arren, Jam es M .Reeve, Jonathan E.Duchac. 2014. 24 p.
36

---

2.5-jadval
3-tur o‘zgarishidan keyingi buxgalteriya balansi ko‘rinishi
(ming so'm )
Aktiv
0 ‘zgarish
Summa
Passiv
0 ‘zgarish
Summa
A sosiy
v o sitalar
1 200 000
U stav kapitali
1 275 000
T ovar-
m oddiy
zax iralar
+35000
635 000
T aqsim lanm agan
foyda
425 000
H isob-kitob
schyoti
700 000
ToM anadigan
schyotlar
+ 35000
883 750
K assa
5 0 0 1 0
B y u d jetg a
q arzlar
1 260
Balans
+ 35000
2 585 010
Balans
+ 35000
2 585 010
To‘rtinchi tur o ‘zgarish.
Balansning aktiv va passiv qismlarida 
sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida balansning aktiv qismidagi 
bir modda va passiv qismida boshqa bir modda shu summaga kamayadi, 
balansning umumiy summasi ham shu summaga kamayadi.
X o‘jalik operatsiyasi natijasida balansning aktiv va passiv 
moddalari bir xil summaga kamayadi.15
Misol: hisob-kitob schyotidan mol yetkazib beruvchilarga olingan 
xom-ashyo materiallari uchun 600 000 ming so‘m to ‘landi.
Balansning aktiv qismidagi hisob-kitob schyoti 600 000 ming 
so ‘mga kamaydi, passiv qismidagi to ‘lanadigan schyotlar ham 600 000 
ming so‘mga kamaydi.
To‘rtinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega 
bo‘ladi.
Yuqoridagilardan quyidagi xulosalami qilish mumkin:
• I va II tipdagi o ‘zgarishlar oldingi balans summasini hech qachon 
o ‘zgartirmaydi.
• III va IV tipdagi o ‘zgarishlar albatta oldingi balans summasini 
о zgarishiga olib keladi, jumladan uchinchi tip o ‘zgarishlar balans
Financial and managerial accounting. 12e. Carl S. W arren, Jam es M .Reeve, Jonathan E.D uchac. 2014. 24 p.
37

---

summasini oshishiga, to ‘rtinchi tip o ‘zgarishlar balans summasini 
kamayishiga sabab bo‘ladi.
2.6-jadval