A. A. Azlarova, M. M. Abduraxmanova bank marketingi va menejmenti

 
12.3.Tijorat banklarida strategik rejalashtirishning konseptual asoslari 
 
Bugungi kunda tijorat banklarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 
orqali yangi xizmatlarning joriy etilishi tufayli ish yuritish madaniyatining 

---

169 
elektron ko‘rinishi shakllanmoqda, masofalar qisqarib, vaqt tejalmoqda, bank 
ishida iqtisodiy samara oshmoqda. Shuningdek, mamlakatimizda zamonaviy 
axborot texnologiyalari asosida yangi turdagi bank xizmatlarini ko‘rsatish, elektron 
tijorat, elektron to‘lovlar tizimi va ho‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘rtasida o‘zaro 
hisob-kitoblar samaradorligini oshirish uchun keng shart-sharoitlar yaratilgan. 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki faoliyatida zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish KONSEPSIYaSI
29
(2016– 2018 yillar davomida) qabul qilingan bo‘lib, u O‘zbekiston 
Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi, 
“Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi, “Elektron hujjat aylanishi to‘g‘risida”gi, 
“Elektron raqamli imzo to‘g‘risida”gi, “Elektron to‘lovlar to‘g‘risida”gi, “Elektron 
tijorat to‘g‘risida”gi, “Elektron hukumat to‘g‘risida”gi va “Garov reestri 
to‘g‘risida”gi qonunlari, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 
2012 yil 21 martdagi “Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy 
etish va yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-1730-sonli, 2013 
yil 27 iyundagi “O‘zbekiston Respublikasining Milliy axborot-kommunikatsiya 
tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-1989-sonli va 2015 
yil 6 maydagi “Tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini yanada oshirish va 
resurs bazasini shakllantirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-2344-sonli 
qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005 yil 22 
noyabrdagi “Axborotlashtirish sohasida normativ-huquqiy bazani takomillashtirish 
to‘g‘risida”gi 256-sonli, 2006 yil 20 fevraldagi “Davlat axborot resurslari hamda 
ularni shakllantirish, ulardan foydalanish va ularni qo‘llab-quvvatlash uchun 
mas’ul bo‘lgan davlat organlari ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 27-sonli, 2007 
yil 23 avgustdagi “Davlat va xo‘jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati 
organlarining axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda 
yuridik va jismoniy shaxslar bilan o‘zaro hamkorligini yanada takomillashtirish 
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 181-sonli, 2014 yil 12 iyundagi “Garov reestri 
to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari 
haqida”gi 155-sonli, 2015 yil 15 iyuldagi “Elektron raqamli imzolar kalitlarini 
ro‘yxatdan o‘tkazish markazlari faoliyatini tartibga solishga doir qo‘shimcha 
chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 190-sonli, 2015 yil 8 sentyabrdagi “Elektron tijorat 
to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga o‘zgartirish va qo‘shimchalar 
kiritish haqida” 2015 yil 22 maydagi O‘RQ-385-son O‘zbekiston Respublikasi 
Qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 256-sonli hamda 2015 yil 
16 oktyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi axborotlashtirish ob’ektlarida 
konfidensial ma’lumotlar xavfsizligini ta’minlash va tashkil etish tartibi 
to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 295-sonli qarorlari hamda Markaziy 
bankning normativ-huquqiy hujjatlari va Boshqaruv qarorlari asosida ishlab 
chiqilgan va amaliyotga tadbiq qilingan. 
Bu borada, O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov 
tashabbusi bilan “Elektron tijorat to‘g‘risida”gi qonunning yangi tahrirdagi 
29
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki faoliyatida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy 
etish va rivojlantirish KONSEPSIYaSI. 2015 yil 15 mart 

---

170 
loyihasi ishlab chiqildi. 2015 yil 23 mayda matbuotda “Elektron tijorat 
to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar 
kiritish haqida”gi qonun e’lon qilindi. Mazkur qonunga asosan “Elektron tijorat 
to‘g‘risida”gi qonunning yangi tahriri tasdiqlandi.
30
O‘zbekistonda internet-banking dastlab 2007 yilda korporativ mijozlar 
uchun xizmat sifatida paydo bo‘lgan bo‘lib, bu xizmatni jismoniy shaxslar uchun 
ham joriy qilinishi uning respublikada rivojlanishini keyingi bosqichi bo‘ldi. 
Aksariyat ilg‘or tijorat banklari «Bank-mijoz» tizimini modernizatsiyalashtirib, 
bugungi kunda elektron biznes rivojlanishining yanada istiqbolli yo‘nalishi – 
internet-banking bilan ishlamoqdalar. 
Mamlakatimizda joriy etilgan eletron to‘lov tizimini tartibga solish Elektron 
to‘lovlar to‘g‘risida”gi Qonunga asoslanadi. Ushbu Qonunning maqsadi elektron 
to‘lovlar sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. 
Ushbu qonunga ko‘ra, texnika vositalaridan, axborot texnologiyalaridan va 
axborot tizimlari xizmatlaridan foydalangan holda elektron to‘lov hujjatlari 
vositasida naqd pulsiz hisob-kitoblarni amalga oshirish elektron to‘lovdir. 
Elektron to‘lovlar amalga oshirilayotganda to‘lov tizimining sub’ektlari 
o‘rtasida yuzaga keladigan munosabatlar majmui to‘lov tizimidir(3-rasm). 
Banklararo to‘lov tizimi banklar o‘rtasidagi elektron to‘lovlarni banklarning 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankida ochilgan vakillik hisobvaraqlari orqali 
amalga oshirish uchun mo‘ljallangan. 
Bankning ichki to‘lov tizimi bank filiallari va mijozlari o‘rtasida elektron 
to‘lovlarni amalga oshirish, shuningdek banklararo to‘lov tizimi bilan o‘zaro 
harakatda bo‘lish uchun mo‘ljallangan. Chakana to‘lovlar tizimi bank kartalari va 
boshqa elektron to‘lov vositalari (bundan buyon matnda elektron to‘lov vositalari 
deb yuritiladi) qo‘llanilgan holda elektron to‘lovlarni amalga oshirish uchun 
mo‘ljallangan.