A. A. Azlarova, M. M. Abduraxmanova bank marketingi va menejmenti

 
34-rasm. Elektron to‘lov tizimining turlari
31
 
Elektron to‘lov vositasi uning mazkur chakana to‘lovlar tizimiga 
mansubligini identifikatsiyalash imkoniyatini beradigan farqlovchi belgilarga 
(tovar belgisiga, xizmat ko‘rsatish belgilariga) ega bo‘lishi kerak. 
Elektron to‘lov hujjati pul-hisob-kitobga doir qog‘oz hujjat (bundan buyon 
30
O‘zbekiston Respublikasining “Elektron tijorat to‘g‘risida”gi qonuni, 2015 yil 23 may
31
Rasm muallif tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ma’lumotlari asosida tayyorlandi
Elektron to‘lov 
tizimining turlari 
 
Banklararo to‘lov 
tizimi 
Bankning ichki to‘lov 
tizimi 
Chakana to‘lovlar 
tizimi 

---

171 
matnda pul-hisob-kitob hujjati deb yuritiladi) asosida yoki elektron to‘lov 
vositasidan foydalangan holda tuziladi va elektron raqamli imzo bilan tasdiqlanadi. 
To‘lov tizimining a’zosi – bank to‘lov tizimidan foydalanuvchining 
topshirig‘iga binoan elektron to‘lovni tegishli to‘lov hujjati tushgan kunda, agar u 
bankning operatsiya kuni mobaynida tushgan bo‘lsa, amalga oshirishi shart. To‘lov 
hujjati operatsiya kuni tugaganidan keyin tushgan taqdirda, to‘lov tizimining a’zosi 
– bank elektron to‘lovni keyingi ish kunidan kechiktirmay amalga oshirishi shart. 
To‘lov tizimi a’zosining aybi bilan elektron to‘lov noto‘g‘ri amalga 
oshirilgan taqdirda, to‘lov tizimining a’zosi mablag‘ni xatolik aniqlangan kundan 
keyingi 
ish 
kunidan 
kechiktirmasdan 
oluvchining 
- 
to‘lov tizimidan 
foydalanuvchining hisobvarag‘iga o‘tkazishi shart. Aks holda, to‘lovchi - to‘lov 
tizimidan foydalanuvchi to‘lov tizimining a’zosidan mablag‘larni qaytarishni, 
shuningdek kechiktirilgan har bir kun uchun noto‘g‘ri amalga oshirilgan elektron 
to‘lov summasining 0,1 foizi miqdorida, lekin noto‘g‘ri amalga oshirilgan elektron 
to‘lov summasining 10 foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda penya to‘lashni 
qonunda belgilangan tartibda talab qilish huquqiga ega. 
Iqtisodiyotda hisob-kitoblar mexanizmining to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi va 
uning 
qonuniy 
asosda 
faoliyat 
yuritishi 
barcha 
rivojlangan 
davlatlar 
taraqqiyotining asosiy poydevori hisoblanib, davlatning iqtisodiy rivojlanishida 
zamonaviy to‘lov mexanizmlari muhim ahamiyat kasb etadi. 
Banklararo to‘lov tizimi banklar o‘rtasidagi milliy valyuta (so‘m)da elektron 
to‘lovlarni banklarning O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankida ochilgan 
vakillik hisobvaraqlari orqali amalga oshirish uchun mo‘ljallangan. 
Markaziy bankning banklararo to‘lov tizimi qo‘yidagi me’yoriy-huqukiy 
hujjatlarga muvofiq amalga oshiriladi: 
O‘zbekiston Respublikasi "O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki 
to‘g‘risida”gi Qonuni (21.12.1995 y.) 
O‘zbekiston Respublikasi “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuni 
(25.04.1996 y.) 
O‘zbekiston Respublikasi “Elektron to‘lovlar to‘g‘risida”gi Qonuni 
(16.12.2005 y.) 
“Markaziy bankning banklararo to‘lov tizimi orqali elektron to‘lovlarni 
amalga oshirish tartibi to‘g‘risida”gi Nizom (14.02.2006 y.) 
“O‘zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblar to‘g‘risida”gi 
Nizom (03.06.2013 y). 
Banklararo to‘lov tizimi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 
shaxsiy mulki hisoblanadi. Markaziy bankning Axborotlashtirish Bosh markazi va 
Markaziy bankning Hisob-kitoblar markazi banklararo to‘lov tizimining 
ishtirokchilari hisoblanadi. Banklararo to‘lov tizimining foydalanuvchilari 
Markaziy bankning Hisob-kitoblar markazida vakillik hisobvarag‘iga ega bo‘lgan 
banklar va moliyaviy institutlar hisoblanadi. 
Markaziy bankning Hisob-kitoblar markazi (keyingi o‘rinlarda — MB 
HKM) — bu O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Toshkent shahar Bosh 
boshqarmasining Hisob, hisobot va hisob-kitoblar boshqarmasi bo‘limi bo‘lib, 

---

172 
uning vazifasiga tijorat banklarining bosh ofislariga vakillik hisobvaraqlarini 
ochish va xizmat ko‘rsatish hamda ular o‘rtasida elektron to‘lovlarning 
uzluksizligini ta’minlash kiradi.