9-синф янгиси 1-mavzu organik olamning turli tumanligi

19-Mavzu

1.Hujayraning kimyoviy tarkibi unda kechadigan jarayonlarni o’rganishga hissa qo’shgan olimlar-To’raqulov,Toshmuhammedov

2.Hujayarada uchraydigan biogen elementlar nechta-70
3.Hujayra massasining 98%ini qaysi elementlar tashkil etadi – vodorod,kislorod,karbon,azot
4.Hujayrada makroelementlar necha % - 98
5.Eng muhim biopolimerlar qaysilar-oqsil,nuklein kislota
6.Biopolimerlar tarkibida yana qaysi elementlar uchraydi-P,S
7.Hujayra tarkibida birmuncha kam miqdorda nechta element mavjud-6
8.Qaysi elementlar hujayra membranasi orqali turli moddalarni o’tkazishni ta’minlaydi-Na,K,Cl
9. Nerv hujayralarida hosil bo’lgan qo’zg’alishning o’tishi qaysi elementlarga bog’liq-Na,K,Cl
10.Qaysi elementlar suyak to’qimalarini hosil qilishda,uning mustahkamligini ta’minlashda ishtirok etadi-Ca,P
11.Qonning normal ivishini ta’minlovchi omil – Ca
12.Eritrosit oqsili – gemoglabin
13.Qaysi element Gemoglabin tarkibiga kiradi va kislorodni o’pkadan to’qimalarga olib brishda ishtirok etadi – Fe
14.Qaysi element xlorofill tarkibiga kiradi - Mg
15.Qaysi element hayvonlarda biologic katalizatorlar tarkibida biokimyoviy reaksiyalarni tezlashtirishni ta’minlaydi-Mg
16.Hujayrada necha %mikroelementlar bor-0,02%
17.Ular biologic faolligi yuqori moddalar—gormon,ferment,vitamin tarkibiga kiradi- mikroelementlar
18.U bir qator fermentlar tarkibiga kiradi.Jinsiy gormon faolligini oshiradi-Zn
19.B₁₂ vitaminning zarur tarkibiy qismi—Co
20.Qaysi vitamin qon hosil bo’lishida muhim ahamiyatga ega-B₁₂

20-Mavzu

22,.Tish emalida necha % suv bor-10
23.O’simlik hujayrasining necha % suv-90
24.Ko’p hujayrali organismda o’rtacha suv miqdori-.80
24,O’sayotgan hujayrada necha foiz suv bo’ladi ? 95%
25. Suvning fizik kimyoviy xususiyatlari nimaga bog’liq- qutbligi suv molekulasining kichikligiga vadorod bog’lanishga egaligiga
26.Qutblanish deganda nima tushuniladi?
-Molekulasida zaryadlarning notekis taqsimlanishi
27.Suv molekulasining bir chekkasi musbat zaryadga ega bo’lsa,ikkinchisi manfiy bo’ladi.Bu nima deb ataladi?
-Dipol
28.Ion holiday uchraydigan tuzlarni ko’rsating--Na,K,Ca
29. Buferlik nima?-Hujayraning ichki muhitini mo’tadil darajada kuchsiz ishqoriy holatda saqlab turish qobiliyati
30.Hujayra ichki muhit buferligini qaysi anionlar ta’minlaydi-H₂PO₄,HPO₄
31.Hujayra tashqarisidagi suyuqlik va qondagi buferlikni qaysi anionlar bajaradi-H₂CO₃, HCO₃
32. Hujayraning buferlik xususiyatlari nimaga bog’lik- tuzlar aralashmasiga
21-Mavzu

33.Tirik organizmlarning hujayrasining o’rtacha 20-30% nima tashkil etadi?-Organik birikmalar(biomolekulalar)

34.Monomer nima – kichik molekulali oddiy organik molekulalar
35.Biopolimerlarni toping-oqsil,nuklein kislota,uglevod
36.Biopolimerlar nechta guruhga ajratiladi-3
37.Biopolimerlarning birinchi guruhiga nimalar kiradi-tuzilmalar hosil qiluvchi biopolimerlar ya’ni polisaxarid ayrim oqsil
38.Biopolimerlarning ikkinchi guruhiga nimalar kiradi-biologik funksiyalarni bajaruvchi biopolimerlar ya’ni oqsil
39.Biopolimerlarning uchinchi guruhiga nimalar kiradi-axborot saqlovchi informasion polimerlar ya’ni,nuklein kislota
40.Hujayrani energiya bilan taminlovchi biomolekular – uglevod,lipid
41.Hujayrada uchraydigan kichik molekulali organik moddalar – gormon,pigment,shakar,aminokislota,nukleotid
42.

22-Mavzu

75,,.hayvon hujayrasida uglevod miqdori-1-2% bazan .5%
76.Kraxmal qaysi o’simliklarda zaxra sifatida to’planadi – ildizmevali,tugunakli,donli o’simliklar urug’lari
77.paxta tolasining necha %i uglevodlardan iborat – 95%
78.Uzum shakari – glyukoza; meva shakari – fruktoza
79.Monosaxaridlarni toping- glyukoza, fruktoza ,riboza ,dezoksiriboza
80.Glyukozaning qondagi miqdori(%) qancha -0,1-0,12
81.Disaxaridlarni toping-saxaroza,maltoza,laktoza
82.Qand lavlagi shakari – saxaroza; sut shakari - laktoza
83.Polisaxaridlarni toping - kraxmal,sellyuloza, xitin, glikogen
84.Paxta tolasi nimadan iborat – toza sellyulozadan
85.Polisaxaridlarning organizmdagi vazifasini aniqlang?
-Qurilish va energetik
86.O’simlik hujayra qobig’ini hosil qiladi – sellyuloza
87.Hasharotlarning tashqi skeleti tarkibiga kiradi – xitin
88.Xitin hujayrasi tarkibida uchraydigan modda – xitin
89.1g uglevod parchalanganda qancha energiya ajraladi?
- 17,6kJ
90.Don shakari qanday ataladi?-Maltoza

23-Mavzu

92-.Lipid(yog’) nima – suvda erimaydigan organik birikmalar
93Hayvonlarning neytral yog’lari – yog’; o’simlik yog’lari – moy
94.Odatdagi haroratda suyuq bo’ladi – moylar
95.Yog’larning hujayrada asosiy vazifasi – energiya manbai
96.Yog’ to’qimasi karbonsuvlarnikidan qancha yuqori turadi-1,5-2
97 .1g yog’ning to’liq parchalanishi natijasida qancha energiya ajralib chiqadi?-38,9kJ
98.Hujayrada yog’ning miqdori qancha?
-5-15%
99.Yog’ to’qimasi hujaryralarida yog’ miqdori qancha-90%
100.Qishki uyquga moyil hayvon organizmida….ortiqcha miqdorda to’planadi-yog’
101.Umurtqali hayvon teri ostida to’plangan yog’ qanday vazifani bajaradi-issiqni saqlash
102.Tuya o’rkachida to’plangan yog’ nimaning manbai – suv
103.Qaysi o’simliklar urug’ida moy zahira to’planadi – kungaboqar,zig’ir,g’o’za,soya,maxsar
104.O’simlik va hayvonlar qaysi moddadan suvni yuqtirmaslik maqsadida foydalanadi – mum
105.Qaysi moddadan asalari uya yasaydi - mum
106.O’simlik urug’ida …..zaxira modda sifatida ko’p miqdorda to’planadi-moy
107.U hujayra membranasi tarkibiga kiradi.Membrana hosil bo’lishida muhim ahamiyatga ega-fosfolipid
108.Lipoprotein qanday vazifani bajaradi-transport,qurilish
109.Lipoprotein qanday hosl bo’ladi – lipid va oqsillarning birikishidan
110. Lipidlarga mansub moddalarni aniqlang
-steroid,organic kislota tuzlari jinsiy gormon,vitamin xolistirol

24-Mavzu176.Amilaza fermenti qaysi mahsulotlarda ko’p bo’ladi-unayotgan don va odam so’lagi

177.Halqasiz (asiklik)aminokislotalar – glisin,alanin, serin, sistein,sistin,metionin,valin,leysin,izoleysin,treonin,lizin,arginin,asparagin kislota,glutamin kislota
178.Halqali(siklik)aminokislotalar – fenilalanin,tirozin, triptofan,gistidin,prolin,oksiprolin
179.O’simlik bargida hosil bo’lgan asosiy organic modda – kraxmal
41.Hujayrada uchraydigan kichik molekulali organik moddalar – gormon,pigment,shakar,aminokislota,nukleotid
42.Hujayradagi organik moddalar ichida miqdor va ahamiyat jihatdan birinchi o’rinda turadi – oqsil
43.Oqsillar qanday birikmalar – yuqori molekulali kolloid birikmalar bo’lib aminokislotalardan tuzilgan
44.Oqsillarnng elementar tarkibi – karbon,vodorod,kislorod,azot, oltingugurt,bazan fosfor
45.Oqsil tarkibida necha % azot bor-16
46.Tabiiy oqsillar tarkibida necha xil aminokislota uchraydi – 20
47.Aminokislota qanday bog’ orqali o’zaro birikadi – peptid bog’
48.Oqsil molekulasi qanday shakllarga ega bo’ladi – yumaloq va ipsimon
49.Fermentlar …tabiatiga ega-oqsil
50.Oqsillarning eng muhim vazifasi – struktura(tuzilish)
51.Oqsillar qanday vazifalarni bajaradi – struktura,katalizatorlik,harakat,tashish,himoya,gormon,…

25-Mavzu
1-bita aminokislataning kataligi qancha ?0,35-0,37 nm

2,Ayrim oqsilarning kataligi qanchagacha yetadi ? 5-7 nm
3,birlamchi oqsil va bog’I ? insulin peptid
4,Ikkilamchi oqsil va bog’I ? kolegen va keratin -Vadorod bog’
5,uchlamchi oqsilni belgilang va Bog’I ? Fermentlar va mioglobin Bog’lari disulfide gidrafob ion vadarod bog’
6,to’rtlamchi oqsilni belgilang va Bog’lari ? Gemaglobin Bog’lari disulfide gidrafob ion vadarod bog’
7,assotsatsiya va Disosatsiya nima ? oqsilarning qo’shilishi va parchalanishi
26-Mavzu

modda ajratadilar-antitana

54.Tolasimon oqsillarga misol keltiring-hayvon juni,odam sochi,muskuli,ipak qurti ipagi
55.Yumaloq oqsillarga misol-eruvchan oqsil,katalizatorlik vazifasini bajaruvchi,
56.Gemoglabin qanday oqsilga misol bo’ladi-yumaloq
57.Tuxum qaynatilganda ……- oqsil denaturasiyaga uchraydi va oqsil ivib qoladi
58.Denaturasiya – oqsillarning turli tasirlar natijasida tabiiy xususiyatini yo’qotishi
59.Organizm qarishi nima bilan bog’liq – undagi oqsillarning asta sekin denaturasiyaga uchrashi bilan
60.Oqsillar nechta katta guruhga bo’liadi – 2ta oddiy va murakkab oqsillar
61.Oddiy oqsil tarkibi – faqat aminokislotalardan tuzilgan
62.Murakkab oqsillar tarkibi – aminokislotadan tashqari oddiy metal atomi yoki oqsil bo’lmagan murakkab modda
63.Oddiy oqsillar qanday farq qiladi – svda yoki boshqa eritmada erish xususiyatiga qarab
64.Oddiy oqsillarning guruhlari- albuminlar,globulinlar
65. Albumin nima?-Toza distillangan suvda eriydigan oqsil
66.Albuminlarga misol?-tuxum,bug’doy,no’xat oqsili
67.Globulinnima?-Osh tuzining kuchsiz eritmasida eriydigan oqsil
68.Globulinlarga misol keltring-qondagi va o’simlik oqsillari
69.Rangli oqsilni belgilang?-Xromoprotein
70.Gemoglabin qanday oqsilga misol bo’ladi-xromoprotein
71.Murakkab oqsillar qaysi belgisiga qarab guruhlarga bo’linadi – oqsil bo’lmagan birikmalarning xarakteriga qarab
72.Murakkab oqsillarning guruhlari – nukleoprotein,xromoprotein, lipoprotein
73. Qaysi modda barcha tirik organizmlarning tarkibida uchraydi va yadro hamda sitoplazmaning ajralmas qismi hisoblanadi?-Nukleoprotein
74.Nukleoprotein qanday hosil bo’lgan – oqsil va nuklein kislotalarning birikishidan

28-Mavzu

111.Nuklein kislotalar qanday vazifalarni bajaradi – irsiy belgilarni saqlash,nasldan naslga o’tkazish,oqsillar biosintezi
112.Nuklein kislota deb atalish sababi – ular dastlab hujayra yadrosidan ajratib olingan
113.Hozirgi vaqtda nuklein kislotalar faqat yadroda emas , balki……ham topilgan-mitoxondriya,xloroplast –hujayra yadrosida xam
114
114.Qaysi kashfiyot tirik organizmlar qanday qilib o’ziga o’xshash nasl qoldirish sirlarini ochishga imkon yaratdi.shu bilan birga hayot faoliyatni qanday qilib boshqarish haqidagi axborotning ko’chishini ko’rsatib berdi – DNKning tuzilishni kashf etilishi
115.Nuklein kislota tarkibida necha xil nukleotid uchraydi – 4xil:adenin,guanin,timin(urasil),sitozin
116.Nukleotidlarning tuzilishi – fosfor kislotasi, monosaxarid va azot asoslari
117.DNK hujayrada qanday holda uchraydi – xromosoma tarkibiga kirib oqsillar bilan birikkan holda
118.DNKning tuzilishini kim kashf etgan – J.Uotson F.Krik
119.RNK qaysi belgisi bilan DNK dan farq qiladi – bir zanjirli,azot asoslaridan timin o’rnida urasil bo’ladi
120.RNK qanday turlari bor – t-RNK(transport), i-RNK(informasion)
r-RNK(ribosomal)
30-Mavzu

121.Moddalar almashinivining dastlabki bosqichi—oziqni tirik organism tomonidan o’zlashtirilishi

122.Moddalar almashinuvining oxirgi bosqichi—keraksiz mahsulotlarning tashqariga chiqishi
123.Moddalar almashinuvidagi oraliq bosqich—hujayrada sodir bo’ladigan jarayonlar
124.Qaysi jarayonda moddalarnign sintezlanishi kuzatiladi – anabolizm
125.Qaysi jarayonda moddalarning parchalanishi va ularda to’plangan energiyaning ajralishi kuzatiladi - katabolizm
132.Barcha sintez reaksiyalarida energiya…..yuz beradi-sarflanishi
133.parchalanish reaksiyalarida energiya….yuz beradi-ajralishi
134.Biologik sintez reaksiyalarining to’plami qanday ataladi-plastik almashinuv yoki.assimilyasiya
3
31-Mavzu

149,,.Energiya almasinuvi jarayoni – dissimilyasiya

150.Hujayradagi qaysi jarayonlar energiya sarflanadi - barchasida:biosintez,muskul qisqarishi,hujayra bo’linishi, moddalarning membrana orqali o’tishi,asab impulslarining o’tkazilishi
151.ATF molekulasi nimadan tashkil topgan – adenin,riboza shakari,uchta fosfat kislota qoldig’i
152.180 gr glyukozaning atomlari orasida to’plangan potensial energiya miqdori-2800
32-Mavzu

153.ATF dagi uchinchi fosfat kislotaning ajralishida qancha energiya ajraladi-40

154.Achish jarayonida energiya almashinuvi necha bosqichga bo’linadi-3
155.Energiya almashinuvining birinchi bosqichi qanday nomlanadi-tayyorgarlik
156.Energiya almasinuvining 2-bosqichi – to’liqsiz yoki kislorodsiz parchalanish
157.Kislorodsiz parchalanish qayerda amalga oshadi –sitoplazmada
158.Bu bosqichda moddalarning fermentlar tasirida parchalanishi yana davom etadi-kislorodsiz parchalanish
159.Mushaklarda anaerob nafas olish tufayli glyukoza necha molekula sut kislotaga parchalanadi - 2
160.Bir molekula glyukozadan necha molekula ATF hosil bo’ladi(Kislorodsiz sharoitda)-2
161.Glyukozaning kislorodsiz sharoitda parchalanishida ajralayotgan energiyaning necha %i ATF tarkibida to’planadi,necha % i issiqlik energiyasi sifatida tarqalib ketadi-40;60
162.Energiya almashinuvining 3-bosqichi – aerob nafas olish yoki kislorodli parchalanish
163.Qaysi bosqich fermentlar tasirida tezlashadi-kislorodli parchalanish
164Qaysi jarayonda juda katta miqdorda energiya ajralib chiqadi – kislorodli parchalanish
165.Ikki molekula sut kislotaning kislorodli sharoitda to’liq parchalanishidan necha molekula ATF hosil bo’ladi-36

33-Mavzu
1-Barcha tirik organizmning oziqlanish usuliga qarab ikkita kata gruxga bo’linada ? Avtatrof va Getratroflarga bo’linadi

2,Avtatroflar xos xusiyasiyatlarni belgilang ? Quyosh energiyasidan foydalanib organik modda sintezlaydi
3,Avtatroflarga qaysi organizimlar kiradi ? Yashil o’simliklar va Mikroorganizimalar
4,Fotesintezning nechta bosqichi bor ? Qorong’ulik va yorug’lik
5,Fatosintezning yorug’lik bosqichi xaqida malumot bering ?
6,Fotoliz nima ? Yorug’lik xisobiga suvning disosiyalanishi
7,Xloraplastda mitaxandriyaga nisbatan necha marta ko’p ATF sintezlanadi ? 30 marta
8,Fotosintezning maxsuldorligi ? 1m² da 1 soatda 1 gr organic modda sintezlanadi
9,Bir kech kunduzda taxminan necha gram organik moda sintezlaydi yozda ? 15-16 gr

166.Avtotrof organizmlar qanday guruhlarga bo’linadi-xemotrof;fototrof

167.Fotoliz—yorug’lik tasirida suvning dissotsilanishi
168.Fotosintez jarayoni qanday kechadi – yorug’lik kvantlari-foton-xlorofill molekulasi
169.Molekulyar kislorod manbai - suv
170.Xloroplastlarda kislorod ishtirokisiz mitoxondriyalarga nisbatan necha marta ko’p ATF sintezlanadi-30
34-Mavzu
171.Xemosintez – kimyoviy reasksiya energiyasini hosil bo’layotgan organik birikmalarning kimyoviy eneriyasiga aylantirish
172.Nitrifikator bakteriya – amiakni azot kislotaga aylantiradi
173.Temir bakteriya – 2valentli Fe ni 3 valentliga
aylantiradi
174.Oltingugurt bakteriya – H₂S ni H₂SO₄ga aylantiradi
135.Genetik kod nima – 20xil aminokislotaning DNK molekulasidagi 4xil nukleotid yordamida ifodalanishi
136.Har bir aminokislota qanday ifodalaniladi – 3ta nukleotidning birikishidan hosil bo’lgan triplet kod yordamida
137.20ta aminokislotani ifodalash uchun nechta triplet koddan foydalaniladi-61
138.Har bir aminokislota nechta kod bilan ifodalanadi – 2 va undan ortiq kod bilan
139.Kodlarning umumiy soni – 64( 4₃=4∙4∙4)
140.Nechta kod oqsil sintezining boshlanishi va tugallanishini bildiradi – 3ta
141.Barcha tirik organizm uchun universal – genetik kod
142.Genetik kodning muhim xususiyatlarian biri – bitta triplet bitta aminokislotaga mos keladi
143.Aminokislota qanday faollanadi – ATF yordamida, t-RNK yordamida ribosomaga keltiriladi
144…nukleotidlarning ketma ketligi DNK molekulasidagi nukleotidlar ketma ketligiga mos(komplimentar) – i-RNK
145.Sitoplazmada oqsil sintez qiluvchi qanday majmua hosil bo’ladi – ribosoma va i-RNKdan iborat
146.Ribosoma ….bo’ylab harakat qiladi va polipeptid zanjir hosil bo’lishi boshlanadi – i-RNK
147.Aminokislota bilan triplet kodning mos kelishini nima belgilaydi-tRNK
148.Nimadan oqsil biosintezida qayta qayta foydalanish mumkin-ribosoma va iRNK
3

Olloh bandasini jazolamoqchi bo’lsa

oldin uni hovliqtirib qo’yar ekan…