9-sinf jahon tarixi fanidan

Buyuk Karl imperiyasi. Shu tariqa Frank qirolligi hududlari nihoyatda kengaya borgan. Bunga Buyuk Karl va uning safdoshlari 476- yilda barham topgan G’arbiy Rim imperiyasining qayta tiklanishi sifatida qaraganlar. Endi Buyuk Karl imperatorlik tojini orzu qila boshlaydi. Tez orada uning bu orzusi ro’yobga chiqqan. Rim Papasi 800- yilda Rimdagi Avliyo Pyotr ibodatxonasida Buyuk Karlga imperatorlik tojini kiydirgan. Shu davrdan boshlab u rimliklar imperatori deb atala boshlangan. E’tibor bering, u franklar imperatori emas, rimliklar imperatori deb e’lon qilindi. Nega shunday bo’ldi, axir bu davrda rimliklar degan xalq yo’q edi­ku? Bu Rim imperiyasi davri an’anasining IX asrda ham odamlarga hamon katta ta’sir ko’rsatishda da­vom etganligining natijasi edi. O’sha davrning boshqa mashhur imperiyalari - Vizantiya imperiyasi va Arab xalifaligi ham tez orada Buyuk Karl imperatorligini tan olgan.
Imperiyaning parchalanishi. Bu davrda katta yer egalari ­feodallarning mavqei yanada kuchayib borgan. Chunki Buyuk Karl bora-bora harbiy xizmatni faqat feodallar imtiyoziga aylantirgan. O’z navbatida bu omil imperatorni franklar jamiyatining asosiy tayanchi bo’lgan erkin franklar madadidan mahrum etgan. Feodallarga harbiy xizmati evaziga istilochilik urushlari natijasida egallangan katta-katta yer maydonlari in’om etilgan. Bu yerlar otadan bolaga meros bo’lib o’tgan. Yirik feodallar o’nlab, yuzlab qishloqlarga egalik qilganlar. Imperator tomonidan immunitet yorliqlarining berilishi ularning mav­qeini yanada oshirgan. Feodallar bora-bora markaziy hokimiyatga bo’ysunmay qo’yganlar. Ayni paytda o’zlarining mahalliy hokimiya­tini mustahkamlab borgarilar. Yevropa shu tariqa IX - XI asrlarni o’z ichiga olgan feodal tarqoqlik davrini boshidan kechirgan. Buyuk Karl 814- yilda vafot etgan. Uning vafotidan so’ng imperiyaning parchalanish jarayoni yanada kuchaygan, taxt vorislari o’rtasida o’zaro kurash avj olgan. Bu omillar markaziy hokimiyatni tobora zaiflashtirgan.
Verden shartnomasi. Oxir-oqibatda Buyuk Karlning uch nabirasi (Lotar, Lyudovik Nemis va Karl) 843- yilda Verden shahrida imperiyani bo’lish haqidagi shartnomani imzolaganlar. Buning natijasida imperiya amalda bir-biridan mustaqil uch davlatga bo’lingan. Bular: Fransiya, Germaniya va Italiya davlatlari edi. Buyuk Karl tuzgan imperiya shu tariqa parchalangan.
Karolinglar sulolasining Fransiyadagi hukmronligi 987­ yilgacha davom etgan. 987- yilda Parij viloyatining birinchi grafi bo’lgan Robert Zo’rning avlodi Gugo Kapet Fransiya taxtini egallagan. Shu tariqa Fransiyada yangi sulola - kapetinglar sulolasi hukmronligi boshlangan. Bu sulola vakillari yana bir necha asrlardan so’nggina Fransiyani to’la birlashtira olganlar va markazlashgan davlat barpo etganlar.