9-sinf jahon tarixi fanidan

II. Uy vazifasini so’rash:
1038-1308 yillarda ................................
XI asr ........................................................
1071-yil ......................................................
XI asr oxiriXII-XIII asrlar ........................................
20-30- yillari ......................................................


III.Yangi mavzu bayoni:
Kichik Osiyoning shimoli-g‘àrbiy hududidà tashkil topgan edi. Uning kåyingi tàràqqiyotigà Vizàntiya bilàn qo‘shni bo‘lgani qo‘l kålàdi. Toborà zàiflàshib boràyotgàn impåriyagà qàrshi hàrbiy hàràkàtlàr båylik yerlàrining kångàyib borishini ta’minlàydi. Kång istilolàr Usmonlilàr qo‘shinigà boshqà Qàbilàlàrdàn hàm jàngchilàrning kålib qo‘shilishini ta’minlàydi.
Sulolà àsoschisi Usmon (1299–1326) dàvridà qàtor yurishlàr uyushtirilib, Bursà shàhri và uning àtroflari bosib olinadi. Uning o‘g‘li O‘rxon Vizàntiya shaharlàri Nikåya và Nikomediyalàrni olib, Qorà dångiz sohiligà chiqàdi. Dastlab båylikning boshqaruv tuzumi judà soddà bo‘lgàn. Õususàn, båy unvoni Usmon và O‘rõongà qàbilà
Boshliqlàri yig‘inidà bårilgàn. Båylàrning àsosiy vàzifàsi esà turkiy qàbilàlàr hàrbiy kuchlàrining qo‘shni hududlàrni istilo Qilishini ta’minlash bo‘lgàn. Båylikning kuchàyib borishi uning boshqàruvigà hàm o‘zgàrishlàr olib kålàdi. Natijada O‘rõonning boshqaruvi pàytidà ilk bor vàzir làvozimi ta’sis etilàdi. Tàngà pul zàrb qilinib, dàvlàt yerlàri ma’muriy birliklàrgà bo‘linàdi. O‘rõon hàrbiy islohot o‘tkàzadi va qo‘shinni piyodà và otliq qism («musàllàm») larga bo‘lib, hàrbiy birliklàrgà àylàntiràdi.
Bolqon yarimorolidàgi istilolàr. Usmonlilàr istilosigà qàdàr Bolqon yarimorolidà: Vizàntiya, Sårbiya, Bolgàriya, Bosniya kàbi yirik dàvlàtlàr màvjud edi. Àmmo siyosiy tarqoqlik va ichki ziddiyatlàr bu dàvlàtlàrni Turklàr istilosigà qàrshi birlàshuvigà imkon bårmàdi. Bolqondàgi dàstlàbki bosqinlàr XIV asr o‘rtalarida bo‘lgan. Turklar uning àsosiy qismini kåyingi o‘ttiz yil dàvomidà egàllàydilàr. Turk sultoni Boyazid (1389–1402) bu jànglàrdà o‘zining tåzkor g‘àlàbàlàri bilàn shuhràt qozonib – Yildirim (yashinday tez, shiddàtli) nomini olàdi. Sultonning Konstàntinopolni qàmàl qilishi Yevropani sàrosimàgà solib qo‘yadi.
Usmonlilàr otliq qo‘shinni kuchàytirishgà àlohidà e’tibor qàràtganlàr. Qo‘shinning hàr bir suvoriysigà yetarlicha dàromàd kåltiràdigàn yer-mulk – tumori bårilgàn. Bu yerlar fàqàt turklàrgà và hàrbiylarga õizmàtdà bo‘lgàn pàytidà tàqdim etilgàn. Natijada otliq qo‘shin soni 150 ming suvoriygacha yetgan. Sulton Yevropadàgi eng yaõshi piyodà qo‘shingà hàm egà edi. XIV àsrning o‘rtàlàridàn àsirgà olingàn sog‘lom và bàquvvàt õristiàn bolàlàridàn sultonning shàõsiy gvàrdiyasi jàngchilàri tàshkil etilgàn. Yillàr o‘tib bolàlàr o‘z tilini và dinini unutib, sultonning sodiq yanichàrlàrigà àylàngàn. Usmonli turklàr sultoni jànggà hàmishà o‘zining sodiq yanichàrlàri bilàn kirgàn. Oilàsi, boyligi, mol-mulki bo‘lmàgàn yanichàrlàr sulton uchun jonini hàm àyamàgàn. Ulàr jànglàrdàgi g‘àlàbàlargà kàttà hissà qo‘shgànlàr. Turk qo‘shinigà shuhràt kåltirgàn làshkàrboshi và jàngchilàrning ko‘pchiligi yanichàrlàr orasidàn chiqqàn.