9 sinf. Fan: Geografiya Mavzu

Yangi mavzuni mustahkamlash

1. 
   Janubiy Amerika davlatlarini nima uchun ko'pincha Lotin Amerikasi mamlakatlari aeb ham atashadi?
   
2. 
   Karib havzasi mamlakatlarining qaysilari mustaqil, qaysilari mustamlaka mamlakatlardan iborat?
   

Uyga vazifa: mavzu xaqida tushunchalarni daftarga yozib, atamalarga izox keltiring.
Sana: ______ ______ 20______yil
9 - sinf. Fan: Geografiya
Mavzu: Xo’jaligi, transporti va tashqi iqtisodiy aloqalari.
DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

T/R	Darsning bosqichlari	Dars vaqti taqsimoti	Dars mazmuni
1	Tashkiliy qism	5 daqiqa	Salomlashish Davomatni tekshirish Ob-havoni aniqlash va uni kuzatish Shu kunning muhim yangiliklari bilan tanishish
2	Kirish	12 daqiqa	O’tilgan mavzuni o’zlashtirilganini tekshirish O’tilgan mavzuni mustaxkamlash
3	Asosiy qism	15 daqiqa	Mavzu: Xo’jaligi, transporti va tashqi iqtisodiy aloqalari.
4	Mustahkamlash	daqiqa	Tarqatma materiallar, jadvallar va diagrammalar bilan ishlash O’z-o’zini baxolash Xaritalar bilan ishlash
5	Yakuniy qism	daqiqa	O’quvchilarni baxolash Uyga vazifa

Darsning maqsadi:

1. 
   ta’limiy: o’quvchilarga bugungi mavzu xaqida tushuncha berish
   
2. 
   tarbiyaviy: tabiat bilan do’stlashishga o’rgatish, dars davomida o’zaro xamkorligi, o’zgalar fel-atvorini xurmat ruxida tarbiyalash
   
3. 
   rivojlantiruvchi: o’quvchilarni erkin fikrlashga, muloxaza yuritishga o’rgatish, ijodiy izlanish ko’nikmalarini rivojlantirish
   

Dars usuli: no’ananaviy usulda
Dars jixozi: dunyo xaritasi, atlas xarita, jadvallar, yangiliklar


Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism.
   

1. 
   Salomlashish
   
2. 
   Honani darsga tayyorlash
   
3. 
   O’quvchilar davomatini aniqlash
   
4. 
   Ob-havoni aniqlash va uni kuzatish
   
5. 
   Shu kunning muhim yangiliklari
   

2. O’tilgan mavzuni so’rab baxolash.
3. Yangi mavzu bayoni.
4. Yangi mavzuni mustahkamlash.
5. Uyga vazifa.


O’tilgan mavzuni so’rab baholash:

1. 
   Janubiy Amerika davlatlarini nima uchun ko'pincha Lotin Amerikasi mamlakatlari aeb ham atashadi?
   
2. 
   Karib havzasi mamlakatlarining qaysilari mustaqil, qaysilari mustamlaka mamlakatlardan iborat?
   

Yangi mavzu bayoni
Janubiy Amerika, Karib dengizi va Atlantika okeani havzasi mamlakatlarining jaligi o‘rtacha rivojlanish darajasiga ko‘ra Osiyo va Afrikadagi rivojlanayotgan davlatlarga qaraganda sezilari ustunlikka egadir. Ammo sanoat Lotin Amerikasida bir tekis rivojlanmagan. Hozirgi paytda sanoat Argentina, Braziliya, Urugvay, Yamayka, Kuba, Puerto-Riko, '.nidad, Tobaco va Chilida mintaqaning boshqa davlatlariga nisbatan yuqori darajada rivojlangan. Sanoatning barcha tarmoqlari mavjud. Tog‘-kon sanoati Venesuela (neft), Chili (mis, fosforitlar), Braziliya (temir rudasi, olmoc, oltin), Boliviya (tabiiy gaz). Surinam, Yamayka (boksitlar) va boshqa mamlakatlarda mavjud.
Qayta ishlovchi sanoatdan qorametalluigiya (Braziliya), rangli metalluigiya Braziliya, Chili, Yamayka va Surinam davlatlarida rivojlangan. Elektroeneigetika Braziliya, Argentina, Chili, Venesuela, Surinam va boshqa qator mamlakatlarda mavjud.
Mashinasozlik korxonalari barcha mamlakatlarda faoliyat ko‘rsatmoqda. Avtomobilsozlik Venesuela, Braziliya va Aigentinada yuqori darajada taraqqiy etgan.
Kimyo va neft-kimyo sanoati Braziliya va Venesuelada, yog‘ochni qayta ishlash Braziliyada tovar ahamiyatiga ega.
Mintaqadagi barcha mamlakatlarda yengil va oziq-ovqat sanoati tarmoqlarining korxonalari faoliyat yuritadi.
Qishloq xo‘jaligi mintaqa hududi bo‘ylab tekis rivojlanmagan. Jami qishloq xo‘jalik mahsulotining 1/3 qismi chorvachilikda yetishtirib beriladi. Bu tarmoqning ahamiyati, ayniqsa, Argentina, Urugvay va Braziliyada katta. Qoramolchilik, qo'ychilik, parrandachilik — chorvachilikning eng mahsuldor tarmoqlari hisoblanadi. Dengiz bo‘yi davlatlari, ayniqsa, Peru, Chili, Braziliyada baliqchilik muhim sohadir. Dehqonchilik tarmoqlaridan donchilik (Argentina, Braziliya), shakarqamish yetishtirish (Braziliya, Kuba, Kolumbiya, Venesuela va boshqalar), kofe yetishtirish (Braziliya, Venesuela, Kolumbiya), banan yetishtirish (Braziliya, Kolumbiya, Markaziy Amerika va Karib havzasi mamlakatlari) tovar ahamiyatiga ega.
Transport! Janubiy Amerika mamlakatlarining aksariyatida ancha sust rivojlangan. Quruqlikda harakatlanuvchi asosiy transport tarmog‘i avtomobildir. Bu tarmoq barcha mintaqa mamlakatlarini bir-biilari bilan bog‘lovchi yagona quruqlik transportidir. Temiiyo‘l transporti ancha sust rivojlangan. Bu esa, o‘z navbatida, iqtisodiyotning rivojlanishiga ancha to‘sqinlik qiladi. Barcha mamlakatlar va ulaming ichki rayonlarini bir-biri bilan bog‘lashda daryo transporti, ayniqsa, Karib havzasi mamlakatlari uchun katta ahamiyatga ega. Sanoatida tog‘-kon, neft-kimyo, metallsozlik, aholi iste’mol mahsulotlari ishlab chiqarish tarmoqlari ancha ahamiyatli. Qishloq xo‘ja!igida yirik yer egalariga tegishli plantatsiyalarda tashqi bozor uchun ko‘plab kofe, shakarqamish, banan, tropik meva mahsulotlari yetishtiriladi. Okean bo‘yi hududlarida dengiz baliqchiligi katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Peru va Chili jahondagi eng yirik baliq mahsulotlari ishlab chiqaruvchi davlatlar qatoriga kiradi.
Mintaqada tashqi iqtisodiy aloqalar yaxshi rivojlanmoqda. 2007-yilda amalga oshirilgan tovariar eksporti bo‘yicha Braziliya (160,6 mlrd. AQSH dollari), Venesuela (69,2 mlrd.), Argentina (54,6 mlrd.), Chili (67,6 mlrd.), Puerto-Riko (46,9 mlrd.). Kolumbiya (30,6 mlrd.); importi bo‘yicha Braziliya (120,6 mlrd.), Chili (44,0 mlrd.), Venesuela (45,5 mlrd.), Argentina (42,6 mlrd.) mamlakatlari ajralib turadi.