9-mavzu transformatorning tuzilishi va ishlash printsipi. Transforma torlarni ish rejimlari (holatlari)

Transformatorning foydali ish koeffitsienti (FIK).
Transformator ikkilamchi chulg‘amidan olingan aktiv P₂ quvvatning birlamchi chulg‘amdagi aktiv P₁ quvvatga nisbati -transformatorning foydali ish koeffitsienti deyiladi va bilan belgilanadi, ya’ni

bunda P_p- po’lat o’zakdagi quvvat isrofi, P_M-chulg’amlardagi quvvat isrofi. Turli yuklanishda transformatorning foydali ish koeffitsienti quyidagi

bunda S_nom transformatorning nominal to’la quvvati, cosφ₂ iste’molchi quvvat koeffitsienti.
I₂ – yuklamadagi tok, I_2nom –transformator ikkilamchi chulgamidagi nominal tok.
P_k- transformator qisqa tutashuv quvvati. Transformator salt ishlash va qisqa tutashuv tajribalaridan foydalanib, P_p va P_m qiymatlar va ularning nisbati aniqlanadi. Odatda bo’ladi. Transformatorlar amalda 60÷70 % yuklamada ishlatiladi. Katta quvvatli transfor-matorlarda FIK 98÷99 % ga etadi.
Transformatornnng salt ishlash rejimi. Transformatorning birlamchi chulg‘amiga nominal kuchlanish berilib, ikkilamchisi yuklamasiz bo’lgan rejimi uning salt ishlash rejimi deyiladi. Bu rejimning vektorlar diagrammasini yasash uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga muvofiq transformatorning birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlaridagi EYUK lar tenglamasi tuziladi: i₁+e₁+e_s1=i_o R₁ bundan i₁ = - e₁+e_s1=i_oR₁yoki va E₂ = U₂ bo‘ladi. Bunda E_S1=jI_ox₁- sochilma magnit oqimi F_s dan birlamchi chulg‘amda hosil bo’lgan EYUK x₁— induktiv sochilma qarshilik. 4.2-rasmda salt ish rejimidagi toklar asosida yasalgan vektor diagrammasi ko‘rsatilgan. Salt ish rejimidagi tokning qiymati birlamchi chulg‘am nominal tokining 2÷10 foizini tashkil qiladi. Shu sababli I_oR₁ va E_S1 ni hisobga olmaslik ham mumkin. Bunda bo‘ladi, holos. S. i. r. dagi I_o
4.2-rasm tok induktiv xarakterga ega bo‘lganligi sababli, elektr tarmog‘ining quvvat koeffitsientini pasaytiradi (transformatorlar bilan generator energiyasi 7÷8 marta transformatsiyalanishi sababli ularning elektr tarmog‘idagi kuvvati generatorlarnnkidan6÷7 marta katta). Shu sababli transformatorlar asinxron motorlar singarireaktiv energiyaning asosiy (20 ÷25) iste’molchilaridan hisoblanadi. Binobarin to‘la yuklanmagan transformatorlarni almashtirish yoki iloji boricha ularnielektr tarmog‘idan ajratish bilan quvvat koeffitsientini birmuncha ko’tarishmumkin.