9-mavzu. Soha bo‘yicha belgilangan mavzu asosida ilmiy tadqiqot olib boorish jarayonlari

9-MAVZU. SOHA BO‘YICHA BELGILANGAN MAVZU ASOSIDA ILMIY TADQIQOT OLIB BOORISH JARAYONLARI.
( ESSE VA TAQRIZ. MAQOLA VA PREZ-RELIZ YOZISH )


Reja:

1. 
   Esse va uning tuzilishi.
   
2. 
   Sabab va oqibat. Bog‘lanish. Qiyoslash.
   
3. 
   Mavzular boʻyicha tadqiqotlar.
   
4. 
   Taqriz va uning tuzilishi. Taqriz yozish.
   
5. 
   Maqola va uning tuzilishi. Maqola va uning turlari. Prez-relizlar
   

Esse – fransuzcha so‘z bo‘lib, asl ma’nosi “urinish”, “sinash”, “ocherk”dir. Esse orqali narsa va hodisalarga yoki shaxsga oid subyektiv fikr bayon qilinadi. Esse falsafiy, tarixiy biografik, publitsistik, adabiy tanqidiy, ilmiy ommabop va sof beleristik xarakterda bo‘ladi. Esse uslubi obrazliligi, ofaristikligi, jonli tilga yaqinliligi bilan ajralib turadi. Mazmuni muayyan sabab yoki masalaga oid tugal tafsilotni yoki aniqlikni talab qilmaydigan individual taassurot va mulohazalardan iborat bo‘ladi.
Umuman, esse ilmiy yoki publitsistik xarakterdagi ocherkka o‘xshashdir. Mustaqil janr sifatida A.Montel ijodida tarkib topgan. Bu janr G‘arbda oldinroq ishlatilgan bo‘lsa-da, o‘zbek adabiyotida XX-asrning 70-80-yillaridan esse yaratila boshlandi.
Talabalarning faqatgina umumiy tushunchalar bilan tanish ekanligi yetarli emas. Talabalar har qanday mavzudagi qarama-qarshi fikrlar va qarashlarni o‘zlashtirishlari, ya’ni ularni tahlil va kerak bo‘lsa tanqid qilib ham o‘rganishlari talab qilinadi. Muhokama va bahs olib borish usullari va ilmiy tarzda o‘z xulosalaringizni taqdim etish yo‘llari muhim ahamiyatga ega.
Muhokamada ishlatiladigan so‘zlar Esse shartlarida talabalardan ko‘pincha mavzuni muhokama qilish so‘raladi, masalan: “Bolalar chet tillarini osonroq o‘zlashtirishadi, agarki darslar boshqa bir fan bilan bog‘langan tarzda olib borilsa”. Bu holatda aytilgan fikrning afzalliklari va zararlarini baholash talab etilmoqda. Unda quyidagi so‘zlardan foydalanish mumkin: Yuqoridagi so‘zlardan foydalanib gaplarni to‘ldirish mumkin.
Har yili millionlab talabalar chet mamlakatlarda o‘qishni tanlashadi. Buning sezilarli (a) __________ bo‘lishi mumkin, qaysiki boshqa bir madaniyat bilan tanish bo‘lish imkoniyatidek, ammo vatanni qo‘msash, yakkalanib qolish kabi muayyan (b) __________ ham qamrab oladi. Boshqa bir (c) __________ tomoni yashash xarajatlari va u yerdagi narxlarning balandligi bo‘lishi mumkin.
Tashkil etish
Muhokama ikki xil yo‘lda tashkil etilishi mumkin.