9-mavzu. O’quvchilarning axloqiy tarbiyalanganlik darajasini tashxislash Reja

III. Tarbiyaviy xarakterdagimuvaffaqiyatli vaziyatlarni hosil qilish. Pedagogik jarayonda muvaffaqiyatlarni kafolatlaydigan vaziyatlar ham namoyon bo’ladi. O’qituvchilar imkon qadar ana shunday vaziyatlarning ko’proq yuzaga kelishini ta’minlashga e’tibor qaratishlari lozim. Bu boradagi harakatlar muvaffaqiyatli vaziyatlarni loyihalashtirish deb nomlanadi.
Muvaffaqiyatli vaziyatlarni hosil qilish – muvaffaqiyatli vaziyatlarni kafolatlovchi sharoitlar jamlanmasi yoki ana shu maqsadga yo’naltirilganamaliy harakatlarni tashkil etish.
Muvaffaqiyat mazkur vaziyatning natijasidir.

Pedagogikada tarbiyaning universal vosita va metodlari mavjud emas. Bu

tom ma’noda muvaffaqiyatli vaziyatga ham taaluqlidir. Bir ko’rishda, pedagog uchun o’quvchilarni muvaffaqiyatga erishishga undovchi bir-ikki vaziyatni o’zi yetarlidek. Biroq, vaziyatga nisbatan bunday munosabatda bo’lish ba’zan mutlaqo teskari natijaga olib kelishi mumkin: doimiy muvaffaqiyat o’quv faoliyatiga nisbatan turg’un, o’zgarmaydigan munosabatli vaziyatning rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin. Qolaversa, muvaffaqiyatli natijani doimiy kutish qiyinchiliklarni yengib o’tishda layoqatsizlikning rivojlanishi, murakkab o’quv va hayotiy vaziyatlarda harakat qilishdan voz kechishga sabab bo’ladi.

Muvaffaqiyatli vaziyatning ijobiy jihatlarini ham aytib o’tish lozim. Ya’ni, muvaffaqiyatga erishish insonning o’z kuchiga bo’lgan ishonchini ortiradi; yana bir bor muvaffaqiyat lazzatini totish uchun, talabalarda yangi marralarga erishish xoxish istagi paydo bo’ladi; muvaffaqiyatli faoliyat natijasi sifatida ichki osoyishtalik xissini yuzaga keltiruvchi ijobiy his-tuyg’ular, o’z o’rnida, insonning atrof-muhit, dunyoga nisbatan munosabatiga samarali ta’sir ko’rsatadi.

Tarbiyaviy xarakterdagi muvaffaqiyatli vaziyatlar pedagogik faoliyatda o’qituvchi tomonidan shakllantiriladi. Har qanday faoliyat kabi tarbiyani oddiy izchil zanjir ko’rinishida tashkillashtirish mumkin: o’quvchilarni ijtimoiy topshiriqlarni bajarishga ematsional tayyorlash; ijtimoiy faoliyat tashkil etish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish; olingan natijalarni taxmin qilingan natijalar bilan taqqoslash (o’z o’quv mehnati natijasiga nisbatan idrokli munosabatda bo’lish).

Tarbiyalovchi vaziyatni loyihalashtirishda shuni esda tutish kerakki, har qanday o’quv masalasining yechimi tayyorgarlik ko’rish, bajarish va baholashni taqozo etadi. Muvaffaqiyatli vaziyatning rivojlanishi bir nechta bosqichda kechadi (19-rasm):

1.