9-mavzu. O’quvchilarning axloqiy tarbiyalanganlik darajasini tashxislash Reja

II. Tarbiyalovchi vaziyatlarning tashkil etilishi va namoyon bo’lishi. O’quv-tarbiyalovchi vaziyatlarni namoyon bo’lishi va tashkil etilishining shakllari turlicha bo’lishi mumkin. Ularning yuzaga kelish va rivojlanish jarayonida ko’p omillar o’quv jarayonining ob’ektiv holatlari hamda pedagogik faoliyat sub’ekti – o’qituvchiga bog’liq.

Rag’batlantiruvchi vaziyat; tanlov vaziyati; muvafaqqiyat vaziyati; ziddiyatli vaziyat; o’quv masalalarning yechimini topish vaziyatlari; tavakkal kilish vaziyatlari; tanqid va o’z o’zini tanqid kilish vaziyatlari; yordam va uzaro yordam kursatish; tahdid va jazolash vaziyati; o’z-o’zini baholash vaziyati; muloqot vaziyati; bo’ysindirish vaziyati; ishonish vaziyati; ayblash vaziyati; bir ish(muloqot)dan boshqasiga o’tish vaziyati; kurashish va raqobat vaziyati; dalda berish vaziyati; e’tiborsizlik qilish vaziyati; chegaralash vaziyati; o’yin vaziyatlari; javobgarlik va mas’uliyatni sezgan holda qaror qabul qilish; faoliyatning yangi usullarini uzlashtirish vaziyatlari; ishonch bildirish vaziyatlari; talab qilish vaziyati; trening vaziyati; tartibsizlik vaziyati kabilar tarbiyalovchi vaziyatlarning ko’rinishlari sanaladi.

Mazkur holatlarni o’quv-tarbiyaviy faoliyat jarayonida eng ko’p yuzaga keluvchi alohida o’quv-tarbiyalovchi vaziyatlar misolida ularning namoyon bo’lish shakllari, mohiyati va xususiyatlarini ko’rib chiqish mumkin.

Yuqorida ko’rsatib o’tilgan vaziyatlar o’quv-tarbiyalovchi vaziyatlarning yana bir shakli bo’lmish muvaffaqiyatli vaziyatni rivojlanishi uchun zamin yaratadi. V.A.Suxomlinskiyning aytishiga ko’ra, “qiyinchiliklarni yengib o’tish, bilim olish xohishi uchun energiya hosil qiluvchi ichki kuchning yagona manbai” – o’qishdagi muvaffaqiyatdir.