9-ma’ruza: Transport vositalrida qo`llaniladigan maxsus suyuqliklar O´quv moduli birliklari

Muzlashdan saqlagichni to`ldirish uchun suyuqlik. ZIL-133GYa, KamAZ, KrAZ-260 avtomobillarining truba o`tkazgichlari va pnevmatik tormoz yuritmasi asboblarini himoya qilish uchun texnik etil spirti ishlatiladi. Atrof muhit harorati minus 5⁰C gacha pasayganda muzlashdan saqligich korpusiga 200 sm³ etil spirti quyiladi, buning uchun sathni ko`rsatkichi bo`lgan tiqin oldindan burab chiqariladi.

9.2-jadval. Amortizator suyuqliklarining xususiyatlari

Ko`rsatkichlar	Amortizator suyuqliklari
	MGP-10	AJ-12T	MGP-12
Zichligi 20^0C da, kg/m^3	930	-	920
Qovuqoqligi, mm^2/s: -40^0C da -20^0C da 50^0C da 100^0C da	- 1000 gacha 10 3,6	6500 gacha - 12 3,6	- 800 gacha 12 3,9
Qotish harorati, ^0C	-40	-52	-43
O`t olish harorati, ^0C (yopiq idishda)	145	165	140

Oynani yuvish uchun suyuqlik. Bunday suyuqliklarga NIISS-4 va toza suv kiradi.
NIISS-4 suyuqligi. Bu izopropil spirti (massasi bo`yicha 79 foiz) bilan tarkibida 0,1 foiz yuvuvchi modda–sulfanol bo`lgan suvning aralashmasidir. Suyuqlik zaharli va yong`in jihatdan xavfli. NIISS-4 suyuqligi oyna yuvgich bakchasiga manfiy haroratlarda, albatta suv bilan aralashtirib, quyiladi (9.3-jadval), chunki toza holatda avtomobilning bo`yalgan sirtlariga zarar yetkazadi.


9.3-jadval. NIISS-4 suyuqligini suv bilan aralashtirish nisbatlari

Harorat, ^0C	NIISS-4	Suv
-5 gacha -5 dan ...10 gacha -10 dan ...20 gacha -20 dan ...30 gacha -30 dan ...40 gacha	1 1 1 1 2	9 5 2 1 1

Eslatma. Tarkib hajm birliklarida berilgan.

Oyna yuvgichning bakchasiga yozda toza suv quyiladi. Iloji bo`lsa yumshoq suv bo`lishi kerak. Amalda suvning qattiqligini qo`lga surtilgan sovunning yuvilishiga qarab aniqlasa bo`ladi. Suv qancha yumshoq bo`lsa, sovun shuncha yomon yuviladi. Qattiq suvda sovun qo`lga yomon surtiladi, qo`ldagi sovun esa suv bilan oson yuviladi.

Nazorat savollari:
1. Sovitish suyuliklariga qanday talablar qo`yiladi? 2. Suvning qattiqligi deganda nimani tushunasiz? 3. Sovitish suyuqligi sifatida ishlatiladigan suvning afzalliklari va kamchiliklari ayting. 4. Suvni yumshatishning asosiy usullarini aytib bering. 5. Dvigatelda quyqa hosil bo`lishining zararli oqibatlari nimalardan iborat? 6. Sovitish tizimida quyqa hosil bo`lishining oldini olish qanday amalga oshiriladi va quyqalar qanday ketkaziladi? 7. past haroratda muzlaydigan sovitish suyuqliklarining tarkibi va xossalarini aytib bering. 8. Antifriz bilan ishlash qoidalarini aytib bering. 9. Amortizator suyuqligi deganda nimani tushunasiz, unig qanday turlari bor? 10. Gidravlik tizimlarda qanday xossali va markali moylar ishlatiladi? 11. Tormoz suyuqliklarining qanday xossalari va markalarini bilasiz? 12. Elektorlit qanday tayyorlanadi?