9-ma’ruza: Transport vositalrida qo`llaniladigan maxsus suyuqliklar O´quv moduli birliklari

3. Suvni yumshatish usullari
Qaynatish. Suvni yumshatishning eng oddiy usuli uni 15-20 min davomida qaynatishdir. Bunda suvga karbonat qattiqlik beruvchi tuzlar qiyin eriydigan va cho`kma hosil qiladigan karbonat SaS0<sub>3</sub> va magniy gidroksid Mg(ON)<sub>2</sub> larga parchalanadi, qisman nordon karbonat gazi va kislorod ajraladi. Keyinchalik bu tuzlar filtrlanadi. Qoldiq vaqtinchalik qattiqlik 1-2 mg.ekv/l dan oshmaydi.
Suvni kimyoviy usulda yumshatish. Suvni kimyoviy usulda yumshatishning turli usullari ancha keng tarqalgan. Bu usullardan biri cho`ktirish usuli bo`lib, bunda suv tarkibidagi kaltsiy va magniy kationlarini, eriydigan tuzlarni qiyin eriydigan birikmalarga aylantiriladi. Buning uchun suvga gidroksil va karbonat ionlari kiritiladi. Bu maqsadda ohak Ca(ON)<sub>2</sub>, kaltsiylangan soda Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> va trinatriyfosfat Na<sub>3</sub>PO<sub>4</sub> ishlatiladi. Suvga solingan reagent 20-30 min davomida suv bilan aralashtiriladi. Ishlov berilgandan so`ng cho`kkan quyqalar filtrlanadi, yumshagan suv esa dvigatelni sovitish tizimiga quyiladi. Bu usulda ishlov berishdan so`ng umumiy qoldiq qattiqlik 0,5-1,0 mg.ekv/l ga teng bo`ladi.
Kation almashtirish usuli suvda erimaydigan ba`zi moddalarning-kationlarning suvni kationlar orqali filtrlashda o`zining kationlarini tuzlar kationlariga almashtirish xususiyatiga asoslangan. Ishlab chiqarish sharoitida suvni glaukonit yoki sun`iy permutit birikmasi bilan yumshatish keng tarqalgan. Suv glaukonit (permutit)dan filtrlab o`tkazilganda unda o`zgarish bo`ladi: mineraldagi natriy suvga o`tadi, suvdan ajralgan kaltsiy va magniy esa unda ushlanib qoladi. Ishlatilganda quyqa hosil qilmaydigan yumshoq suv shu tarzda olinadi.
Glaukonit filtr 40 kg glaukonit joylashtirilgan sig`imdan iborat bo`lib, undagi glaukonit qatlami 350...370 mm bo`ladi. Filtrning unumdorligi suvning dastlabki qattiqligi 18 mg.ekv/l bo`lganda 250...300 l ni tashkil etadi. Glaukonit o`rnida permutit ishlatilganda filtrni permutit filtr deb yuritiladi.