9-маъруза: Маълумотларга нисбатан рухсатларни мантиқий бошқариш. Формал моделлар

Ахборот ишончлигини таъминлаш

Ахборотни конфиденцияллигин таъминлашдан ташқари, гоҳида ахборот ишончлигини таъминлаш ҳам талаб этилади. Яъни, объектнинг ишончлик даражаси қанчалик юқори бўлса, унинг ишончлиги шунчалик юқори ва субъектнинг хавфсизлик даражаси қанчалик юқори бўлса, у тизимга янада ишончли маълумотни киритиши мумкин. Мазкур модел учун юқорида келтирилган қоидаларни қуйидагича ўзгартириш керак:

- агар субъектнинг хавфсизлик даражасида объектнинг хавфсизлик даражаси мавжуд бўлса, у ҳолда ёзиш учун рухсат берилади.

- агар субъектнинг хавфсизлик даражаси объектнинг хавфсизлик даражасида бўлса, у ҳолда ўқишга рухсат берилади. Кўриниб тургани каби уларнинг ўрни алмашган (5-расм).

5-расм. Маълумот ишончлигини таъминлаш учун ахборот оқимини бошқариш

MAC усулида хавфсизлик даражаларидан фойдаланиш билан бир қаторда объект ва субъектларнинг категорияларидан ҳам фойдаланиш мумкин. Бу ҳолда хавфсизлик даражасидан ташқари ҳар бир объект ва субъектга тегишли бўлган тоифалар рўйхати берилиши мумкин. Объектнинг категориялари ушбу объект ишлатиладиган жойларни тавсифлаш учун ишлатилса, субъектнинг категорияси эса унинг қайси соҳада ишлашини тавсифлайди. Бундан тизим фойдаланишларни янада батафсил бошқариш имкониятини беради.

Фойдаланишни бошқаришнинг ролли модели (RBAC)

RBAC усулида фойдаланишни бошқаришнинг асосий ғояси тизимнинг ишлаш логикасини ташкилотда кадрлар вазифасини ҳақиқий ажратилишига максимал даражада яқинлаштирилган.

RBAC усули фойдаланувчини ахборотга рухсатини бошқаришда унинг тизимдаги ҳаракат хилига асосланади. Ушбу усулдан фойдаланиш тизимдаги ролларни аниқлашни назарда тутади. Рўл тушунчасини муайян фаолият тури билан боғлиқ ҳаракатлар ва мажбуриятлар тўплами сифатида белгиланиши мумкин. Шундай қилиб, ҳар бир объект учун ҳар бир фойдаланувчини фойдаланиш рухсатини белгилаш ўрнига, рол учун объектлардан фойдаланиш рухсатини кўрсатиш етарли. Бунда фойдаланувчилар ўз навбатида ўзларининг ролларини кўрсатишади. Бирор ролни бажарувчи фойдаланувчи рол учун белгиланган фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлади.