9-bob Xususiy kapital hisobi

9.4.  Kelgusi  davr  xarajatlari  va  to ‘lovlari  rezervini  tashkil 
etish  va  undan  foydalanishning  hisobi
Moliyaviy  hisobotni  tayyorlash  va  taqdim   etish  konseptual 
asosining  52-bandida:  «Xo‘jalik  yurituvchi  subyektni  va  kreditor- 
lam i zararlarning oqibatlaridan  q o ‘shimcha tarzda himoya qilishni 
ta ’minlash  uchun  rezervlami  vujudga  keltirish  zarur»,  —  deyilgan. 
Ushbu  hujjatda  «Rezervlami  vujudga  keltirish  xo‘jalik  yurituvchi 
subyekt  faoliyatiga  doir  qonunchilikda  va  ustavda  ko‘zda  tutiladi 
(soliq  qonunlarini  buzmagan  holda)»,  —  deyilgan.
Ushbu  rezervlarning  tashkil  etilishi  xo‘jalikning  hisob  siyosa- 
tida  aks  ettirilishi  va  uning  ishlab  chiqarish  xarajatlari  hisobiga 
olib  borilishi  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vaziriligi  bilan 
kelishilgan  holda,  asosan,  mavsumiy ishlaydigan  korxonalar uchun 
ruxsat  etilishi  qayd etilgan.  Bunda xo‘jalikning  iqtisodiy-moliyaviy 
holati  ham   hisobga  olinishi  lozim.
U m um an,  kelgusi  davr xarajatlari  va toMovlari  rezervini  tashkil 
etishdan  maqsad  kelgusi  davrga  tegishli  b o ‘lgan  xarajatlar  va 
to ‘lovlami  bir  m arom da  ishlab  chiqarish  yoki  m uom ala  xarajat- 
lariga  kiritish  yo‘li  bilan  belgilangan tartibda jam g‘arishdan  iborat.
Shunday  rezervlar  jum lasiga  asosiy  vositalarni  ta'm irlash  
bo‘yicha  rezerv,  m ehnat ta ’tili b o ‘yicha rezerv,  vaqtinchalik (titul- 
siz)  inshootlar qurish  xarajatlari  uchun  va  boshqa  rezervlar kiradi.
Ushbu  rezervlarning  hisobiga  8910  —  «Kelgusi  davr  xarajatlari 
va  to ‘lovlari  rezervi»  hisobvarag‘i  m o‘ljallangan.
Ushbu  hisobvaraq  passiv  b o ‘lib,  qoldig'i  va  tashkil  etilishi 
kredit  tom onida,  kamayishi  (undan  foydalanishi)  debet  tom onida 
aks  etadi.
Rezervlarning  tashkil  etilishi  va  foydalanilishining  t o ‘g ‘riligi 
davriy  holda  (yil  oxirida)  sm eta,  hisob-kitob va  boshqalar orqali 
tekshirib  boriladi,  kerakli  hollarda  ularga  o ‘zgartirishlar  ki- 
ritiladi.
164

8910  hisobvaraq  bo‘yicha  analitik  hisobvaraqlar  rezervlaming 

ayrim  turlari  bo'yicha  olib  boriladi.
Y uqorida  qayd  etilg an   re z erv lam in g   tash k il  etilish i  va 
foydalanishi  bo ‘yicha  quyidagi  hisoblar  o ‘zaro  bog‘lanadi:
1.  Rezervlar  xarajat  hisobvaraqlarida  olib  borish  bilan  tashkil 
etilganda  -   D T  2010,  2310,  2510,  9410,  9420,  9450  KT  8910.
2.  Ushbu  rezervlar  hisobidan  xarajatlar  amalga  oshirilganda
-   DT  8910  KT  2310,  5110,  6710,  6520,  1010-1090  va  boshqalar.
3.  R ezervning  foydalanm agan  qism i  x o ‘jalik   darom adiga 
o ‘tkazilganda  —  D T  8910  KT  9390  —  «Boshqa  operatsion  daro­
madlar»  va  boshqalar.