9 – mavzu: V=const sharoitida issiqlik keltiriladigan gtq. Gtq sikllarini taqqoslash

9.9-rasm.
2 –havoni kompressorda adiabatik siqilishi;
2–3 –siqilgan havoni regeneratorda P=sonst da isitilishi; 3–4 –yonish kamerasiga =sonst da issiqlik keltirilishi;
4–5 –turbina soplolarida yonish mahsulotlarini adiabatik kengayishi;
5–6 –issiqlikni gazlardan regeneratorda P=sonst da olib ketilishi;
6–1 – regeneratorda r=sonst da issiqlikni gazlardan havoga uzatilishi.
Tekshirilayotgan siklning termik F.I.K. quyidagiga teng:


(9.6)
Issiqlik =sonst da uzatiladigan GTQ siklining termik F.I.K. ham issiqlikni regenerasiyalash natijasida ortadi. Undan tashqari GTQning tejamliligini issiqlikni T=sonst da keltirish va olib ketish orqali ham oshirishi mumkin.
Lekin, amalda bunday qurilmaning murakkabligi sababli T=sonst da issiqlik keltirish va olib ketish jarayonini to’liq amalga oshirib bo’lmaydi. Kompressorlarda ‘aqiqiy siqish jarayonini T=sonst ga yaqinlashtirish uchun havo oraliq sovutish yo’li bilan bir necha marta siqiladi. GTQ da ham issiqlik keltirish jarayonini T=sonst ga yaqinlashtirish uchun yonish mahsulotlari turbinaning alohida bosqichlarida kengayadigan bosqichli yonish usuli qo’llaniladi. Kengayish va siqish bosqichlari qanchalik ko’p bo’lsa, shunchalik termik F.I.K. yuqori bo’ladi. Biroq, yonish kameralari va sovutgichlarini ko’payishi qurilmani ni’oyatda murakablashtirib yuboradi.
Odatda texnik va iqtisodiy mulo’azalardan kelib chiqqan holda GTQ da kengayish ikki bosqichda va siqish uch bosqichda amalga oshiriladi. Bunday qurilmada havo kompressorning alohida bosqichlarida ketma – ket siqiladi va oraliq sovutgichlarda sovutiladi. YUqori bosimgacha siqilgan havo birinchi yonish kamerasiga kelib, u erda maksimal temperaturagacha qiziydi. Turbinada kengaygan gaz ikkinchi yonish kamerasiga keladi va yoqilg’i P=sonst da yonishi sababli u yana maksimal temperaturagacha qiziydi. Keyin yonish mahsulotlari turbinaning ikkinchi bosqichida kengayadi va atmosferaga chiqarib yuboriladi. Agar GTQ da issiqlik regenerasiyalansa, u holda siqilgan havo ishlangan gazlar bilan isitilishi mumkin.
9.10–rasmda shunday GTQ ning ideal sikli Ts – diagrammada tasvirlangan.


9.10-rasm.
YUqorida keltirilgan usullarni qo’llash GTQ ning termik F.I.K. ni sezilarli darajada orttiradi. YUqorida ko’rib o’tilgan GTQ lar ochiq sikl bo’yicha ishlaydi, ya’ni ularda yonish mahsulotlari turbinada ishlab bo’lgandan so’ng atmosferaga chiqarib yuboriladi. SHunday qilib siklda ishchi jism har doim o’zgarib turadi. SHunday sikllar borki, ularning sxemasida ishchi jism o’zgarmas miqdorda sirkulyasiyalanadi. Bunday sikllarni yopiq (berk) sikllar deb aytiladi.
Bunday sikllarda ishchi jism sifatida toza havo, geliy, argon, vodorod, freon kabi gazlar ishlatilishi mumkin. Bunday yopiq jarayon bir qancha afzalliklarga ega. Unda arzon, qattiq yoqilg’ilardan foydalanish, yuqori bosimli havoni qo’llash mumkin. YOpiq sxemani asosiy kamchiligi IAA larining o’lchamlari katta bo’lishidir.


Nazorat uchun savollar:

1. 
   P=const da ishlaydigan GTQ lar.
   
2. 
   GTQ larni taqqoslash.
   
3. 
   GTQ larning termik F.I.K..
   
4. 
   GTQ larning termik F.I.K. ni oshirish yo’llari.