8-sinf. “ Huquq” Mavzu: “Kirish” Darsning ta’limiy maqsadi

3. DARS MUNDARIJASI:

1. Xuquq tizimi tushunchasi va uning tarkibiy qismlari .

2. Xuquqiy tartibga solish predmeti va usuli –xuquqni tarmoq va institutlarga ajratishning asosiy sifatida.

3.O'zbekiston Respublikasidagi asosiy xuquq tarmoqlarining qisqacha tavsili.

4. DARS MUNDARIJASINI RO'YOBGA CHIQARISH: Xuquq tizimi - xuquqning ichki tuzulishi , ichki qurulis tarkibi bo'lib, u xuquqning qanday qisimlardan iborat ekanligini va qismlari o'rtasidagi munosabat xamda nisbatni ko'rsatadi .Xuquq tizimi obyektiv xarakatga ega. Buning ma'nosi shuki, mavjud ijtimoiy munosabatlar va ularning real manza rasi xuquq tizimini belgilovchi omil xisoblanadi. Xar qanday xu quq davlat tomonidan o'rnatilgan va bajarilishi davlat tomonida taminlanadigan normalar yig'indisidan iborat, ayni vaqtda bu nor malar majmuistihiyali tarzda jamlangan bo'lmay, balki qismlari o'zaro muvofiqlik, bog'liqlik asosida birlashgan. Bu tizim bir paytda umumiylik va aloxidalik , mustaqillik va bog'liqlik, o'xshashlik va farqlanish xususiyatlariga egadir. xuquq tizimini tashkil etgan no'rmalarni umumiyligi va mushtarakligi uarda ifodalangan dav latamrining birligi, xuquqiy normalar amal qilib turgan "xuquqiy zamin" xisoblanmish xuquqiy tizimning, ijtimoiy munosabatlarni xuquqiy tartibga solish mexanimi va bu mexanizm asoslanadigan umumiy qoydalarning yaxlitligi, shuningdek, vazifa va maqsadlarmushtarakligi bilan belgilanadi.

Xuquq tizimi jamiyatda mavjud bo'lgan va doyim rivojlanish jarayonini boshidan kechirayotgan ijtimoiy munosabatlarning ifodasi bo'lib, u xuquqning ijki tuzulishini, unda xuquq no'rmalarini xam umumlanish, xam farqlanish xususiyatlarni ko'rsatadi.

Xuquq tizimi:

- birinchidan, ijtimoy munosabatlarning mazmuni bilan bog'liq holda, obyektiv ravishda shakillangan.

- ikkinchidan, u yaxlit tizim sifatida xuquqning ichki tuzulishini, yani bu tizim qanday ichki "qurulma" dan iboratligini ko'rsatadi.

- uchinchidan, xuquq tizimi tashkil etuvchi yuridik no'rmalarni muayan guruxlarga birlashishini ko'rsatadi.

- to'rtinchidan, xuquq tizimini tashkil etuvchi yuridik no'rmalarni va ular birlashgan guruxlarning o'zaro farqlanishini, aloxidalanish ni ko'rsatadi.

- beshinchidan, ijtimoiy munosabatlarning xususiyati va ularni oziga xosligiyuridik no'rmalarningxam malum darajada ixtisoslashuvi taqozo etadi.

Tizimlar nazariyasiga ko'ra, xar qanday tizimning tarkibiy qurilishi muayyan qoydalar va mezonlar asosida tashkil topdi. Biror bir tizimni chuqurroq anglash uchun tizim asosida yota digan shu mezonlarni aniqlash ahamyatga moliqdir. Bunday alashniq xuquq tizimini o'rganish uchun xam zarur bo'lib, uning natijasida biz yaxlit xuquqning tarkiban nimalarga asoslanib «rilganligi», xuquq no'rmalarini jamlanishi va guruxlarga bo'linishi asosida nimalar yotganliginibilib olamiz. Genetik yondashuv asosida birlamchi va ikkilamchi mezonlar ajratiladi. Xuquqga nisbatan birlamchi mezon bo'lib, avvalo, inson hisoblanadi. Shu manoda xuquqqanisbatan ikkilamchi mezon bo'lib, turli yo'llar bilan shakillangan ijtimoiy yoki ijtimoiy - siyosiy tuzulmalar, eng avvalo, davlat va jamiyat xisoblanadi. Tarixiy yondashuvga asosan esaxuquqning tizimi sifatida shakillanishining butun rivojlanishyo'lini kuzatib taxlil etish mumkin, bu jarayonda eng muxum mezon sifatida xuquqning shakli oldinga chiqadi.Xuquq tizimlari bir necha daralarni o'z ichiga oladi.