8. Modul; Elektr zanjirlarda o‘tkinchi jarayonlar

S i n o v s a v o l l a r i

1. Kommutatsiyaning 1-qonunini tushuntiring.
2. Kommutatsiyaning 2-qonunini tushuntiring.
3. Xarakteristik tenglamaning necha xil ildizlari bo’lishi mumkin.
4. Elektr zanjirlarda qanday o’tish jarayonlari sodir bo’lishi mumkin.
5. Aperiodik jarayon deb qanday jarayonga aytiladi.
6. So’nuvchi tebranish deb qanday jarayonga aytiladi.

R va L elementli zanjirlarda o’tkinchi jarayonlar

1. R va L elementlariketma-ket ulangan zanjirlarni o’zgarmas kuchlanish manbaiga ulash.

2. R va L elementlariketma-ket ulangan zanjirlarni sinusoidal kuchlanish manbaiga ulash.
3. R va L elementlariketma-ket ulangan zanjirda qisqa tutashuv.


R va L elementlari ketma-ket ulangan zanjirlarni o’zgarmas kuchlanish manbaiga ulash
R va L elementlariketma-ket ulangan zanjirlarni (Rasm-19.1) o’zgarmas kuchlanish manbaiga ulanganda zanjirning differentsial tenglamasi quyidagicha bo’ladi:

yoki
Erkin tokning xarakteristik tenglamasi quyidagicha bo’ladi:
bu yerda: -so’nish koeffitsenti, -o’tkinchi jarayonni intensivligini ko’rsatuvchi vaqt doimiysi.
Erkin tok quyidagi qonun bo’yicha o’zgaradi:
Kommutatsiyaga qadar zanjirdan tok o’tmagan, demak zanjirni ulash paytida xam tok nolga teng bo’lgan. Zanjirda o’tkinchi jarayon tugagandan so’ng, faqat aktiv qarshilikning qiymati bilan aniqlanadigan va miqdori jixatidan barqaror bo’lgan tok, ya`ni turg’unlashgan tok mavjud bo’ladi, u xolda quyidagi ifodalarni yozish mumkin:
Bunda o’tkinchi tok quyidagicha bo’ladi:
Zanjirning ayrim elementlaridagi o’tkinchi kuchlanishlarni quyidagicha aniqlash mumkin: va
Rasm-19.2 da keltirilgan tok va kuchlanishning o’zgarish grafiklari noldan boshlanuvchi va qandaydir o’zgarmas miqdorga yoki teskarisiga bir xilda yaqinlashuvchi eksponentalarni ifodalaydi. Bu zanjirdagi o’tkinchi jarayonning davom etish vaqti faqat nazariy xisoblashlavrda cheksizga teng, lekin amalda juda qisqa vaqt oralig’ida sodir bo’ladi.


Masala: RLketma-ket ulangan zanjir (Rasm-19.1) parametlari quyidagicha berilgan bo’lsa, 0,01 sek vaqtdan keyin turg’unlashgan tokning miqdorini aniqlang:
r50 Om, L0.1 Gn, U₀200 V va t0,01 sek
Echish:
1.Turg’unlashgan tokni quyidagicha aniqlaymiz: A
2. Vaqt doimiysini aniqlaymiz:
sek
3. t0,01 sek dan keyin turg’unlashgan tokning miqdorini aniqlaymiz:
A