|
Shınıǵıw mazmunı:
Talabalar tapsırmanı kórsetilgen ádebiyatlardan paydalanıladılar. Ayırım táreplerin orınlawda qıynalsa, oqıtıwshıdan másláhát alıp, 12 kesteni orınlawǵa kirisedi.
Keste-12
Miyweli ósimliklerdi jetistiriw ushın suwǵa bolǵan talap
Eginler
|
Egilgen maydan,
|
Suwǵarıwlar sanı
|
Suwǵarıw muǵdarı, m3 ga
|
Ulıwma suw muǵdarı,
m3, ga
|
Jámi maydandaǵı suwǵa bolǵan talap, m3
|
1.Miyweli nálxana:
kóbeytiriw bólimi
|
1.5
|
|
|
|
|
nálxananıń I dalası
|
7
|
|
|
|
|
nálxananıń II dalası
|
12
|
|
|
|
|
2.Jas baǵ
|
75
|
|
|
|
|
3.Ónimdar baǵ
|
90
|
|
|
|
|
4.Miywezar:
Jer tut
|
12
|
|
|
|
|
xwjaǵat
|
6
|
|
|
|
|
smorodina hám krijovnik
|
10
|
|
|
|
|
Baǵlardiń topiraǵi jawin-shashin h’ám suwǵariw nátiyjesinde iǵallanadi. Miywe aǵashlariniń kronalari 35,4 % h’ám onnanda ziyat muǵdardaǵi jawin-shashin suwlarin ózinde uslap qaladi.
Baǵ topiraǵiniń iǵallaniwin tórt dáwirge bóliwge boladi. 1 -dáwir-iǵallaniw, yanvar-apreldiń aqirina shekem boladi, bunda topiraqtiń 100 sm gorizontinda ortasha iǵalliq 19,7-21,2 % (absolyut qurǵaq massa esabinan) 2-dáwir topiraqtiń kebiwi, apreldiń aqiri-iyuldiń ekinshi on kúnligi araliǵinda ótedi (topiraqtiń iǵalliǵi 18,3-12,6 %) 3-dáwir -yarim qurǵaq yamasa sársem iǵalliq dáwiri, iyuldiń ekinshi on kúnligi-noyabrdiń ekinshi on kúnligi araliǵinda (iǵalliq dárejesi 9,0-9,7 %) 3-dáwir -ortasha izǵarlaniw dáwiri (topiraqtiń iǵalliǵi 10,9-17,2 %)
Baǵlardi suwǵariw topiraqtiń iǵalliǵin kóbeytiw menen birge ondaǵi mikroklimatti, mikrobiologiyaliq h’ám fotosintez protsesslerin, tóginlerdiń ózlestiriliwin jaqsilaydi, aziqliq zatlardiń kóbirek toplaniwina jaqsi tásir jasaydi. Nátiyjede ósimliktiń ónimdarliǵi, suwiqqa shidamliǵi artadi.
Suwǵariw usillari. Ózbekstan jaǵdayinda baǵlardi suwǵariw tórt usil menen ámelge asiriladi.
Pallar yamasa basseyinler menen suwǵariw,- aǵash shtambinan 1-3 m qashiqliqta ( aǵash jasina baylanisli) 30 sm biyiklikte shel tartiladi. Suw pallarda 6-12 saat saqlanadi. Bul usil baǵ topiraǵiniń kebirteń, duzli shorlarin aǵizip (juwip) jiberiw ushin qollaniladi.
Súuret-33 . Baǵlardi pallar menen suwǵariw
Gúlshelep (shanaqlap) suwǵariw usilinda-aǵashtiń átirapina gúlshe (dóńgelek) formasinda shel tartiladi. Bul usil jer sharayati tegis bolmaǵan, suw jetkiliksiz jaǵdaylarda qollaniladi. Pallar h’ám gúlsheler, daraq átirapinda suw muǵdarin kóbeytiwge múmkinshilik beredi, nátiyjede suw únemlenedi.
Súwret-34 Baǵti gúlshelep suwǵariw.
Bastirip suwǵariw - jer ústi tegis baǵlardi suwǵarǵanda, sonday-aq topiraqtiń shorin shayip suwǵarǵanda paydalanadi. Bul usilda suwdiń topiraqqa bir tegistaraliwina itibar beriw kerek. Bul usil qisqi suwǵariwda h’ám báh’árgi ayaz benen gúresiwde de paydalaniladi.
infiltratsiyaliq suwǵariw - aldin ala 20-25 sm tereńlikte jarilǵan qariqlar boyinsha suwǵariladi. Birinsha aǵash shtambinan 0,5 m qashiqliqta jas baǵlarushin, jetilisken baǵlarda 0,75-1,0 m qashiqliqta jariladi. Qariqlar bir-birinen awir topiraqlarda 80-100 cm h’ám jeńil topiraqlarda 60-70 sm araliǵinda alinadi. infiltratsiyaliq suwǵariwda suw únemlenedi, gúshelep h’ám pallar usili menen suwǵariwǵa qaraǵanda qol miyneti kem jumsaladi. infiltratsiyaliq suwǵariw Ózbekstanda baǵlarinda tiykarǵi usil esaplanadi.
Suwǵariw sani h’ám normalari topiraqtiń quramina, sorttiń biologiyaliq ózgesheligine,jer asti suwlariniń jaylasiwina,zúráátlikke, vegetatsiyaliq rawalaniw fazasina,h’awa temperaturasina h’ám taǵi basqa faktorlarǵa baylanisli. Kóplegen miywe daraqlari ushin topiraqtiń ortasha mexanikaliq sostavinda námlik toliq suw siyimlmǵinan 80 % ten kem bolmawi tiyis. Bul absolyut qurǵaq xalattaǵi topiraq salmaǵiniń 20-23 %. tine tuwra keledi. Mexanikaliq sostavi sazli topiraqlarda 18-20 %., jeńil, qumay topirarqlarda 14-15 % ke teń boladi. Gúzde aǵashlardiń ósiwi toqtawi menen topiraq iǵalliǵi 17-18 prots. teń kemeymewi tiyis. Baǵ aralarina paliz-baǵsha egilgen jaǵdayda bir eki ret qosimsha suwǵariw ótkeriledi.
Súwret-35. Baǵlardi infiltratsiyaliq usilda qariqlap suuǵariw.
Suwǵariw - vegetatsiyaliq h’ám qisqi (iǵalliq toplawshi) bolip bólinedi. Birinshi suwǵariw - vegetatsiya dáwirinde, ekinshisi ósimliklerdiń tinishliq xalina qirgen dáwirinde ótkeriledi. Qiski suwǵariw topiraqta qislawshi atiz ziyankesleriń nabit etedi. Iǵal topiraqtv tamirlardiń suwiqqa shidamliǵi, qurǵaq topiraqqa salistirǵanda joqari. Qisqi suwǵariwdi ótkeriwdiń eń qolayli waqti - japiraq túsiwden turaqli suwiq túskeńe shekemgi araliq.
Vegetatsiya dáwirinde suwǵariw miyweniń rawajlaniw fazasina qaray ótkeriledi. Qista suwǵarilmaǵan ǵana atizlar báh’árde gúllewge shekemgi dáwirde suwǵariladi. Topiraq qurǵaq bolsa baǵ, gúllew dáwirindede suwǵariladi. Suwǵariwdi usi dáwirde ótkeriw , aǵashtaǵi ziyat gúl gumshalarin tógiliwine múmkinshilik beredi, ósimlikte aziqliq zatlardiń jaqsi saqlaniwi h’ám nobay toplaniwina unamli tásir etedi.
Kelesi suwǵariw shaqalardiń, miywulerdiń jaqsi ósiwi ushin h’ám endigi jili gúl búrtikleriniń kóbirek payda boliwi ushin ótkeriledi.izertlewlerge qaraǵanda, miywe beretuǵin baǵlar, ortasha 4-6 ret suwǵariladi. Jer asti suwlari jaqin jaylasqan topiraqlarda h’ám topiraq ústine dáris, saban yamasa torf penen mulchalanadi.
Jas miywe nálleri birinshi otirǵizidǵan jili 8-12 ret suwǵariladi. Nál otirǵizilǵannan keyin aprel, may h’ám iyun aylarinda - eki retten, iyulde- úsh, avgustta eki márte h’ám sentyabrde - bir ret suwǵariladi.
Miywe aǵashlar jaqsi rawajlanǵan sayin, olardiń tamir sistemasida tereńge ketedi,soniń ushin suwǵariw sanida 10 retke, keyin ala segiz, alti retke shekem azaytiriladi. Aprel h’ám may ayinda - bir ret, iyunda- eki ret, iyulda -úsh, avgustta -eki h’ám sentyabrde - bir ret suwǵariladi.
Suwǵariw normalari – eginlerdiń jasina, topiraqtiń mexanikaliq quramina, jer asti suwlariniń jaylasiwina, zúráátlilik dárejesine h’ám basqada faktorlarǵa baylanisli boladi. Jas baǵlar ushin suwǵariw normasi gektarina – 100 -500 kubometr, zúráát berip turǵan baǵlar ushinn 800-1200 kubometr, al qisqi suwǵariw normasi -1,5 -2,0 -2,5 miń kubometr átirapinda boladi.
|
|
36-súwret. Jamǵırlatıp suwǵarıw
|
37-súwret. Topıraq astınan suwǵarıw
|
|
|
38-súwret. Tamshılatıp suwǵarıw
|
39-súwret. Jamǵırlatıp suwǵarıw
|
Kerekli úskeneler hám materiallar: hár qıylı miyweli ósimliklerdiń miyweleriniń ximiyalıq quramı berilgen plakatlar, kesteler.
Do'stlaringiz bilan baham: |
