8-mavzu: viruslar reproduksiyasi viruslarning reproduksiyasi Virus va hujayra orasidagi munosabat

Ikkinchidan, yangi “musbat” zanjirlar yarimkonservativ usulda sintezlanadi, deb hisoblash mumkin. Bu erda ikki variantni ko‘z oldiga keltirish mumkin. YA’ni yarimkonservativ usuldagi replikatsiyaga RNK ni ikkizanjirli replikativ formadagi shakli qatnashishi mumkin (22-rasm. a). Bunda ikkimolekulali formadagi molekulalar ko‘payishi mumkin. So‘ngra kerak bo‘lmay qolgan “minus” zanjirlarni tanlab parchalanishi mumkin, hujayrada kerakli miqdorda virus RNK si to‘planadi. Yarim konservativ usulning boshqa varianti bo‘yicha esa ikki spiralli matritsada bir zanjirli “musbat” zanjir sintezlanadi. Endi “eski” (replikatiq forma tarkibiga kirgan) “musbat” zanjini yangi sintezlanayotgan “musbat” zanjir tomonidan siqib chiqariladi (b), bu usul asimmetrik yarim konservativ mexanizm, deb ataladi, va bu mexanizmda ham oraliq strukturali mahsulotlar sifatida replikativ o‘tmishdoshlar hosil bo‘ladi. “21 va 22 rasmlarni qiyosiy taqqoslaydigan bo‘linsa, replikativ o‘tmishdoshning molekulyar sintez bo‘lishi konservativ va yarimkonservativ usullar farqli bo‘ladi. Birinchi usulda yangi sintezlangan “musbat” zanjir erkin bo‘lsa, ikkinchi usulda ikki zanjirli strukturadan avval sintezlangan “musbat” zanjir siqib chiqariladi. Bu ikki usulni tarafdorlari va ularni raqiblari ikki usulda ham sintezni amalga oshishi mumkinligini isbotlaydigan dalillar keltirishadi. Qanday bo‘lganda ham hozircha mayda RNK-tutuvchi faglarda va hayvon viruslarida “musbat” qiz molekula hosil bo‘lishi “minus” molekulalar yordamida hosil bo‘ladi Bu reaksiyalarni amalga oshirishda Qβ fagining tozalangan replikaza fermenti amalga oshirishi aniqlangan.
Yirik RNK tutuvchi viruslarda, miksoviruslarda va paramiksoviruslarda yuqoridagi usulda amalga oshiriladi.





Ikki zanjirli virus RNK sining replikatsiyasi.
Ikkizanjirli virus RNK sining sintezi reoviruslar misolida yaxshi o‘rganilgan. Bu virusning toza preparatidan RNK molekulalarini murakkab aralashmasi ajratiladi. Hisoblashlar va elektronmikroskopning natijalarini ko‘rsatishicha har bir virus zarrasi har xil molekula massasiga ega 10-11 ikkizanjirli molekulalardan tashkil topadi. Undan tashqari har bir virus zarrasi birqancha yuz bir zanjirli kichik molekulyar massaga ega bo‘lgan RNK molekulalaridan iborat.
Ikkizanjirli virus RNK sini replikatsiyasi ikki zanjirli virus DNK sining sinteziga o‘xshash ananaviy yarim konservativ usulda amalga oshadi deb faraz qilish mumkin. Mazkur masalalar yaqin kelajakda butunlay hal bo‘ladi, deb umid qilamiz.