8-мавзу. Умумий фаровонлик давлатининг ривожланиши ва инқирозга учраши

Спинхемланддан кейин икки юз йил ўтиб
ХХ асрда ижтимоий боқимандалик фаровонлик давлати сиёсатининг салбий оқибатларидан бири сифатида қаралмоқда. Ушбу масалага катта миқдордаги адабиётлар бағишланган, ижтимоий боқимандалик муаммоси сиёсий ва иқтисодий форумларда жиддий муҳокама қилинмоқда: сиёсатчилар ва экспертлар маъсулиятсиз ва иродасиз, буни фаровонлик давлати ислоҳоти қўзғатмагунча ишлашни хоҳламайдиган ижтимоий ёрдам реципиентлари қораладилар. АҚШ да фаровонлик ислоҳоти ижтимоий ёрдам реципиентлари учун ишга жойлаштириш зарурати ва вақт чекловларини қайд этган ҳолда “Боқиманда болали оилаларга ёрдам, деб номланган дастурни “Муҳтож оилаларга вақтинчалик ёрдам” дастурига алмаштирди. Сиёсатчиларнинг баён қилишларича, бундай ўзгаришлар тобелик муаммосини ҳал қилади, бошқача айтганда, фаровонлик жамияти ўз реципиентларини (моддий ёрдам) давлатга тобе қилади ҳамда ўзини ва ўз оиласини таъминлашга лаёқатсиз қилади⁴⁷.
Шундай қилиб, давлатдан мунтазам моддий ёрдам олишдан бошлаб, ҳомиладорлик даврида ёки ишдаги қисқаришлар билан боғлиқ равишда реципиентлар таъминотга кўникадилар ва емириладилар. Ўзи ва ўз оиласи учун жавобгарликка эга ва ишлаш лаёқатини йўқотган индивидлар ҳамма нарсада давлатга таяна бошлайдилар. Шунингдек, қисқа муддатли ва олдиндан билмаган ҳолда (ҳолат туфайли) кўзланган ва узоқ муддатли боқимандаликка ўсиб ўтади.
Маълумки, Буюк Британия ва АҚШ каби илғор мамлакатлардаги фаровонлик сиёсати унинг барча ижобий томонларида ҳам асосан, жамиятни пассив ва тобе қилганлиги билан боғлиқ равишда танқидга тортилди. “Фаровонлик жамияти аста-секин, аммо ҳақиқатда кишиларни тобе қилиши тўғри” – мана энг тарқалган стереотип. Америка ОАВ да фаровонлик жамиятига тегишли барча муҳокамалар орасида ушбу муаммоли мавзу етакчи ҳисобланади, ушбу масала туфайли жамиятда катта ташвишни намойиш этади.
Давлат таъминотининг танқиди, мазмуни – унинг исталган намоён бўлишида бир хил бўлмаган фикрни беради. Давлат томонидан қўллаб-қувватлаш масаласи, бир томондан, пенсионерлар ва ишсиз ёшларни, бошқа томондан эса вояга етмаганлар, Африка-Америкалик оналарни жамият турлича қабул қилади.
Умумий фаровонлик жамиятида тобелик ва боқимандаликка муносабат вақт ўтиб ўзгарди.