8-mavzu. Nutqning jo`yaliligi va ifodaliligi reja

Men ipak qurti kabi
Xayolimga o’raldim,
Tuyg’ularning girdobi Orasida yo`qoldim
(Oybek "Shoir bilan suhbat" she’ri).
Parchada murakkab hissiy holatning go’zal va real tasviri berilgan, bu hissiy holatning asosiy va ajoyib mazmuni birinchi ikki misradagi ko’tilmagan, favkuloda o’ziga xos o’xshatishda nozik ifodasini topgan. Ipak qurti kabi tarzidagi o’xshatish etaloni nixoyatda original, ayni holat ifodasi uchun juda mos. Ma’lumki, ipak qurti ipak chiqarib o’zini o’zi o’raydi va pilla hosil bo’ladi, o’zi esa oppoq pilla ichida pinhon bo’ladi. Shoir esa o’z xayoliga o’raladi, u pilladay oppoq xayollar ichra pinhon bo’ladi. Teran va tarang tasvir, haqiqiy oybekona o’xshatish. Aytish mumkinki, maz­kur o’xshatish hissiy holatning benihoya emotsional rasmini chizish imkonini bergan. Yana misollar: So’fining tani shu topda Arabiston toklarining saratondagi toshlariday qizib yonardi (Cho’lpon, "Kecha va kundo’z" romani). Uning xumor bilan kuyib yongan miyasi shoshilish poezdning o’txonasiday tez va soat mexanizmasiday muntazam ishlardi (Cho’lpon, "Kecha va kundo’z" romani). She’r tuqiyman urgimchak kabi muhabbatning tolalaridan (Faxriyor, "Ruhning kulankasi" she’ri). Maydalab o’rilgan sochlardek egatlarga taralgan suvlar — nay kuksidan oqayotgan ohanglar kabi sirli-sirli jildiraydilar (I.To’lakov, "Paxtazorni sog’inganda" she’ri). Ko`nglim ham bu kecha oyday yarimta (A.Oripov, "Bahor" she’ri).
So'z ustalari ba’zan o’xshatish asosini umumlashtirgan holda o’xshatish yaratadilar, bunda o’xshatishning mazmun hajmi yanada kengayadi. Bunday o’xshatishlarda qiyoslanuechilar muayyan bir belgiga ko’ra emas, balki barcha belgilariga ko’ra, ya’ni umuman o’xshatiladi. Masalan, hassos adib Oybek "Hamza" nomli dostonida Shohimardon qishlog’ining o’tmishdagi manzarasini tasvirlar ekan, shunday o’xshatish yaratadi: