8-мавзу. Жаҳон хўжалигида ривожланган мамлакатлар иқтисодиёти

 8.2. Ғарбий Европа давлатларининг жаҳон хўжалигидаги ўрни 
 
Жаҳон хўжалиги ва ХИМда Ғарбий Европа мамлакатларининг иқтисодий 
рибожланиши алоҳида ўрин эгаллайди. ҳозирги кунда Ғарбий Европа давлатлари 
ҳиссасига жаҳонда ишлаб чиқарилаётган жами ялпи миллий маҳсулотнинг 28-29% и, 
дунё аҳолисининг 7-8% и тўғри кeлади. 
Ғарбий Европа давлатлари гуруҳига жами 25 давлат кириб, бу давлатлар гуруҳи 
ўз ҳудудларининг катта-кичиклиги, аҳолисини оз-кўплиги ва турли-туманлиги, бой 
табиий рeсурсларга эгалиги билан бир-биридан кeскин фарқ қилади. Ғарбий Европа 
давлатлари базасида 1957 йилда “Умумий бозор” ҳамкорлик ташкилоти ташкил топди. 
1962 йилда Европа Эркин Савдо Ассоциацияси тузилди. Ушбу давлатлар ўртасида 
саноат товарлари билан эркин савдо алоқаларни олиб бориш тўғрисида қатор 
шартномалар тузилди. “Европа иқтисодий кенгаши тўғрисида”ги шартномага мувофиқ 
1992 йилнинг майида Ғарбий Европа Эркин Савдо зонаси ва минтақавий иқтисодий 
комплeкси тузилди. Ушбу минтақавий иқтисодий комплeкс Ғарбий Европанинг 19 
давлатини ўз таркибига бирлаштирган бўлиб, Ғарбий Европа ва дунё мамлакатларида 
товарларнинг эркин ҳаракатини, хизмат кўрсатиш соҳаларни, капитал ва аҳоли 
миграциясини доимо назорат қилиб туради. 
Ғарбий Европа Эркин Савдо зонаси ҳиссасига жаҳон савдоси айланмасининг 48-
50%и тўғри кeлиб, бу иқтисодий зона ҳозирги кунда 400 млн. га яқин истеъмолчига 
эгадир. 

---

Ғарбий Европа давлатларининг иқтисодий тараққиётида жаҳон мамлакатлари 
билан олиб борилаётган ташқи савдо алоқалар муҳим рол ўйнайди. Ўтган асрнинг 70-
йиллардаги Европа Иттифоқи (ЕИ) давлатлари дунёда энг йирик савдо блокдан бирига 
айланган эди. ЕИ давлатларининг товарлар экспорти даражаси АҚШнинг товарлар 
экспорти даражасига нисбатан уч баробар юқори бўлиб, 90-йилларда бу мамлакатлар 
ҳисобига жаҳон савдосининг 41-42% и, валюта заҳираларининг эса 36-37%и тўғри 
кeлган. 
Ҳозирги кунда жаҳон мамлакатларининг хўжалик алоқаларида товарлар 
экспортини капитал экспорти билан алмашуви ҳолатлари кенгайиб бормоқда. Агар 
Европа Иттифоқи мамлакатлари ҳиссасига тўғридан-тўғри йўналтирилган капитал 
экспорти 1961-1964 йилларда 8,7% ни, 1974-1975 йилларда 37,4% ни ташкил этган 
бўлса 1980-1995 йилларда эса 60-65% ни ташкил этган эди. 1970 йилда жаҳон товарлар 
экспортида Ғарбий Европа ҳамжамияти давлатларининг ҳиссаси 34,4% ни ташкил этган 
бўлса, 1995 йилда 45,8% ни ташкил этган.