8-mavzu. Huquqiy tadqiqotlar va ularning turlari. Keys stadi (case study) metodi. Irac/creac usuli reja

I – issue / muammo
Yuqoridagi muammoli vaziyatga huquqiy baho berish uchun, avvalambor, oldimizga bir qancha vazifalarni qo‘yib olishimiz hamda ularni huquqiy tahlil qilishimiz lozim bo‘ladi.
Birinchidan, fuqaro A. o‘zi hamkasbi N.ning iltimosini bajarishida, ya’ni uning sodir etgan qilmishida jinoyat alomatlari bormi, agar mavjud bo‘lsa, u qanday kvalifikatsiya qilinadi?
Ikkinchidan, ijtimoiy xavfli qilmish ishtirokchilikda sodir etilganmi yoki yakka holdami?
Uchinchidan, fuqaro A.ning qilmishi va ijtimoiy xavfli oqibat bo‘lgan Z.ning o‘limi o‘rtasida sababiy bog’liqlik bormi?
R – rule / qoida, qonun
Ushbu vaziflarni hal qilish uchun asosiy normativ-huquqiy hujjat hisoblangan Jinoyat kodeksiga tayanamiz. Yuqoridagi muammoli vaziyatdan anglashiladiki, fuqaro A. o‘z harakatlari oqibatlarini anglamasdan ijtimoiy xavfli qilmish sodir etdi, ya’ni jinoyat. Uning qilmishini jinoyat deb topish va kvalifikatsiya qilish uchun jinoyat tarkibini aniqlash lozim bo‘ladi. Fuqaro A. sodir etgan qilmish o‘zida Jinoyat kodeksi 276-moddasi belgilarini mujassam etmoqda.
A – application / qo'llash, tahlil
Buni isbotlash uchun jinoyatning to‘rt tarkibiy qismini tahlil qilamiz. Birinchisi – sub’ekt. Bu fuqaro A. JK 17-moddasiga ko‘ra, jinoyat sodir etgunga qadar o‘n olti yoshga to‘lgan, aqli raso jismoniy shaxslar jinoyat sub’ekti bo‘la oladi, degan qoidani ko‘rishimiz mumkin. Ikkinchisi – ob’ekt. U ujtimoiy xavfli qilmish qaratilgan jamiyat va davlat manfaatlari va insoniyat xavfsizligi sanaladi. Keyingisi – sub’ektiv tomon. Bu qasd yoki ehtiyotsizlik shaklida namoyon bo‘ladi. Modda dispozitsiyasida to‘g’ridan-to‘g’ri “o‘tkazish maqsadini ko‘zlamay” deb belgilanganligi tufayli, ehtiyotsizlik deb qabul qilamiz. Oxirgisi – obyektiv tomon. Bu sodir etilish usuli, shakli, vaqtini o‘z ichiga oladi. Bundan anglashiladiki, A.ning qilmishi JK 276-modddasi tarkibini beradi. Bundan tashqari sodir etilgan qilmish va Z.ning o‘limi o‘rtasida sababiy bog’liqlikning bo‘lishi A.ning zimmasiga boshqa jinoyatni ham qo‘yishga olib kelishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, agar fuqaro A. paketda narkotik modda borligini bilsayu va bu modda Z.ning o‘limiga sababchi bo‘lishi mumkinligini oldindan anglagan bo‘lsa, JK ning qo‘shimcha moddalarini ham kiritish mumkin bo‘ladi.