8-Mavzu: bosimni o’lchash usullari va asboblari. Reja

4.6-расм. Мувозанатлаштирувчи пружинали қўнғироқли дифманометр.
unda S va S_c — mos ravishda qo‘ng‘irok tubi va uning devorlarining halqasimon kesimi yuzi; N —∆R ta’sirida qo‘ng‘iroq ko‘tarilgan balandlik; ρ₁ va ρ₂ — mos ravishda idishdagi suyuqlik va qo‘ng‘iroq ustidagi muhit zichligi.

Prujina bilan muvozanatlashtirishdan differensial manometrlar­da foydalaniladi. Muvozanatlashtiruvchi prujinali qo‘ng‘iroqli mano­metrning prinsipial sxemasi 4.6- rasmda keltirilgan. Difmanometrning sezgir elementi suyuqlikka qisman botirilgan va prujina 2 ga osilgan yupqa devorli qo‘ng‘iroq 1 dan iborat. Qo‘ng‘iroq materiali zichligi suyuqlik zichligidan katta bo‘lgani uchun R₁ — R₂ = ∆R = 0 bo‘lganda prujina bir oz cho‘zilgan bo‘ladi, bunda u qo‘ng‘iroqning og‘irlik kuchi va uning devoridagi suyuqlik gidrostatik bosimi kuchi orasidagi farqni teng qiladigan kuchni muvozanatlashtiradi. Bosim farqi ortishi bilan qo‘ng‘irokning ko‘tarilishi boshlanadi, natijada prujina qisiladi. Prujinaning qo‘ng‘iroqsiljishi N ga teng bo‘lgan siqilish darajasi (boshlang‘ich bo‘shashgan holatidan e’tiboran) o‘lchanayotgan bosimlar farqiga proporsional, ya’ni

(4.27)

bunda S – qo‘ng‘iroq tubining yuzi; S – prujinaning koeffitsienti; qo‘ng‘iroqning P₁ – P₂ = 0 bo‘lgandagi botish koeffitsienti.

Ferrodinamik datchik bilan ta’minlangan qo‘ng‘iroqli asbob sxemasi 4.7-rasmda keltirilgan. Asbobning sezgir ele­menta qo‘ng‘irok 4 iing ochiq tarafi bilan qisma moyga cho‘ktirilgan. Asbobga ikkita naycha ulangan: katta bosim qo‘ng‘iroq ustida, kichik bosim esa uning ichiga beriladi. Qo‘ng‘iroq qo‘zg‘almas idishcha 3 da joylashgan burchakli richag 1 ga ilinadi. Qo‘ng‘iroq hosil qilgan zo‘riqish prujina 5 orqali muvozanaglanadi. Qo‘ng‘iroq siljishi bilan bosimning o‘zgarishi natijasida richag 1 va ferrodinamik datchik 7 ning ramka o‘qi 9 da joylashgan maxsus shesternyacha 8 bilan qattiq bog‘langan sektori 2 buriladi. SHunday qilib, datchik ramkachasining burilish burchagi binobarin, uning EYUK i qo‘ng‘iroqqa ta’sir ko‘rsatuvchi bosimlar farqiga proporsional. Pru­jina 5 ning tarangligi vint 6 orqali rostlanadi. Hozir bosimning siyraklanishini va bosim o‘zgarishlarini o‘lchash uchun qo‘ng‘iroqli asboblarning katta nomenklaturam chiqariladi. Ko‘rsatishlarni masofaga uzatish elektr (diffe­rensial transformatorli va ferrodinamik) hamda pnevmatik sistemalar orqali bajariladi.