8-Mavzu: bosimni o’lchash usullari va asboblari. Reja

8-Mavzu: bosimni o’lchash usullari va asboblari. Reja

8-Mavzu: BOSIMNI O’LCHASH USULLARI VA ASBOBLARI.
Reja:

1. Asosiy ma’lumotlar.

   
   

2. Bosimning tasnifi.

   
   

3. Bosim o‘lchash asboblarining tasnifi.

   
   

4. Suyuqlikli bosim o‘lchash asboblari to‘g‘risida tushuncha.

   
   

5. Elastik sezgir elementlar.

   
   

6. Naychasimon prujinali asboblar.

   
   

Bosimni o‘lchash va nazorat qilish haqida tushuncha.

Bosim texnologik protsesslarning asosiy parametrlaridan biridir. Ishlab .chiqarish protsesslarining to‘g‘ri olib borilishi, ko‘pincha, bosim kattaligiga bog‘liq bo‘ladi.

Tekis sirtga normal ta’sir ko‘rsatuvchi ravon taqsimlangan kuch bosim deb ataladi:

(4.1)

bunda S—tekislik yuzi; F—shu tekislik yuziga bir xil va tik ta’sir qiladigan bosim kuchi.

Bosim xalqaro birliklar sistemasida paskal (Pa) bilan o‘lchanadi. 1 Pa miqdor jihatidan kuchga perpendikulyar bo‘lgan 1 m² yuzaga tekis taqsimlangan 1 N kuch hosil qilgan bosimga tent (N/m²). Karrali kPa va MPa birliklar keng qo‘llaniladi. kgk/sm², bar, kgk/m² (mm suv. ust.), mm sim. ust. kabi birlikdan foydalanish mumkin 5.1-jadvalda ko‘p uchraydigan bosim birliklarining nisbati keltirilgan.

4.1-jadval

O‘lchashda absolyut, ortiqcha, atmosfera va vakuum bosimlar mavjud. R_abs – absolyut bosim – modda holatining (suyuqlik, gaz, bug‘) parametri bo‘lib, R_atm — atmosfera va R_ort — ortiqcha bosimlar yig‘indisidan iborat:

(4.2)

Ortiqcha bosim absolyut va atmosfera bosimlari oralaridagi farqdan iborat:

(4.3)

Atmosfera bosimi – yer atmosferasidagi havo ustunining bosimi; uning qiymati barometrlar bilan o‘lchanadi, shuning uchun bu bosim ko‘pincha barometrik bosim ham deb ataladi. Agar absolyut bosim atmosfera bosimdan kichik bo‘lsa, vakuum yoki siyraklanish sodir bo‘ladi

(4.4)

Bosim o‘lchaydigan asboblar ishlash prinsiplariga ko‘ra suyuqlikli, deformatsion (prujinali) yuk-porshenli, elektr, ionizatsion va issiqlik turlariga bo‘linadi.

O‘lchanayotgan kattalikning turiga ko‘ra bosim o‘lchash asbob­lari quyidagi turlarga bo‘linadi:

1. 
   
   Manometr — absolyut va ortiqcha bosimni o‘lchaydi;
   
2. 
   
   Barometr — atmosfera bosimini o‘lchaydi;
   
3. 
   
   Vakuummetr — berk idish ichidagi suyuqlik va gaz bosimining kamayishi (siyraklanishi) ni o‘lchaydi;
   
4. 
   
   Monovakuummetr — ortiqcha bosim va bosim kamayishini o‘lchaydi;
   
5. 
   
   Naporomer—kichik kiymatli ortiqcha bosimni o‘lchaydi;
   
6. 
   
   Tyagomer — kichik qiymatli siyraklanishini o‘lchaydi;
   
7. 
   
   Tyagonaporomer — kichik qiymatli bosim va siyraklanishlarni o‘lchaydi;
   
8.