8-mavzu. Badiiy san’at turlari Qadimgi «ilmi bade’» «badiiylik ilmi»

ANAFORA banddagi misra, gaplarning boshidagi so’z yoki so’z birikmasining boshqa misralar boshida ham aynan takrorlanib kelishi anafora (takror)dir.
Qon yig‘ladi hattoki, ko‘lida g‘ozi.
Qon yig‘ladi el, elat, urug‘ va aymoq,
Qon yig‘ ladi dala-tuz, sahro, q ig va bog‘.
Qon yig‘ladi beshikda tilsiz norasta,
Qon yig‘ladi ehol-kampir, dillari xasta.
Qon yig‘ladi bog‘da gul, qirda chechaklar,
Qon yigladi nomus deb, qiz, kelinehaklar.
Qon yigladi qo‘zi-qo‘y taqir o‘tloqda,
Qon yig‘ladi: - Suv! Suv! - deb dehqon qirg‘oqda.
( SHuhrаt «Mаrdlik аfsоnаsi)»
ALLITERATSIYA Tovushlar ohangdorligi, asosan, bir xil tovushlarning takrorlanishidan hosil bo’lgan ohangdorlik alliteratsiya (tavze) bo’lib, bunda she’rda, jumlada, bandda va qisman nasriy asarlarda ham bir xil tovushlar takrorlanadi
Misol:
Qaro qoshing, qalam qoshing,
Qiyiq qayrilma qoshing, qiz.
Qilur qatlimga qasd, qayrab
Qilich qotil qaroshing, qiz…
(Erkin Vohidov)
Apostrofa(gr.apostrophe-og’ish) ham stilistik vositalardandir. Unda jonsiz narsa va hodisaga xuddi jonliday, o’zi yo’q shaxsga xuddi borday murojat qilinadi:

She’rim, Yana o’zing yaxshisan,
Boqqa kirsang, gullar sharmanda,
Bir men emas, hayot shaxsisan,
Jonim kabi yashaysan manda.

HARF SAN’ATI (KITOBAT) (аr. - yozuv, yozish, ko’chirib yozish, хаt yozish) - mumtоz аdаbiyotdаgi shе’riy sаn’аt, bаytdа аrаb хаrflаri vоsitаsidа o’zigа хоs tаshbеh yarаtish. Ya’ni kitоbаt sаn’аtidа аrаb hаrflаrining yozuvdаgi shаkli bilаn birоr nаrsа-hоdisа, hоlаt (ko’prоk yorning а’zоlаri, оshiqning egilgаn qаddi vа shu kаbilаr) o’rtаsidаgi o’хshаshlik аsоsidа vоqе bo’lаdi. Mаsаlаn, Erkin Vоhidоvning:

Hаjrdа qаddimni dоl etting dеsаm, bеrgаy jаvоb:
Kim qo’yibdi sеvgini qаddi bukilgаn chоl uchun-

bаytidа оshiqning hijrоn аzоbidаn egilgаn qаddi - «dоl» (د) hаrfigа o’хshаtilgаn.

Оgаhiyning «Ustinа» rаdifli g’аzаlidа hаm bu sаn’аtning go’zаl nаmunаsini uchrаtаmiz-
Mushkin qoshining hay’ati ul chashmi jallod ustina,
Qatlim uchun “nas” kelturur “nun” eltibon “sod” ustina.
Arab alifbosida “nun” qoshga, “sod” ko‘zga o‘xshashligidan foydalanib, shoir yor go‘zalligining oziga xos tasvirini yaratadi. “Nun”ni “sod”ning ustiga qo‘vilsa (ya’ni avval “nun”, keyin unga qo‘shib “sod” yozilsa), “nas”, ya’ni “nukm” so‘zi hosil bo’ladi. Bu hukm (nas)ga ko‘ra oshiq qatl etilishi kerak. Chunki “nun”ga o‘xshash mushk rangli qora qosh bilan “sod”ga o‘xshash ko‘z o‘zlarining yor vuzidagi ko^£rinishi (hay’ati) bilan bu hukmni chiqarganlar.