8-Ma’ruza. Tashkilotning tashqi va ichki muhiti Reja: Ichki muhit va uning elementlari

Strukturalar
Tashkilot strukturasi – tashkilotni maqsadlariga eng samarali yo’llarni ochib berish uchun kurilgan boshqaruv darajalarni va funktsional sohalarni mantiqiy o’zaro munosabatlar shakli.
Strukturaga aloqador asosiy kontseptsiyalardan biri – mehnatni maxsuslashtirish taqsimoti, bu degani har bir ishni eng yaxshi bajaruchiga (mutaxassisga) berish, tashkilot nuktai nazaridan. Inobatdan tashkari vertikal mehnat taqsimoti ham kolishi kerak emas. Guruxlarda ish oborish uchun vertikal mehnat taqsimoti zarur. Vertikal ierarxiyani markaziy xususiyati: har bir darajada rasmiy bo’ysunuvchilik.
Nazorat doirasi raxbarga bo’ysunuvchilar sonidaniborat.
Bo’ysunuvchilar sonidan qilib chiqib nazorat sohasini ikkitaga bo’lish mumkin: keng va tor.
Odatga ko’ra tor nazorat sohasiga ko’p darajali strutura loyiq, keng nazorat sohasiga – yassi(plosqaya) boshqaruv struturasi.


Vazifalar
Vazifa – oldindan belgilangan usul va muddat ichida bajarilidigan tayinlangan ish, ishni bir qismi yoqi seriyasi.
Texnika nuktai nazaridan vazifalar ishchiga emas, uning lavozimiga tayinlanadi. Raxbariyatni struktura to’g’risidagi qarori asosida har bir lavozim o’z ichiga bir qator vazifalarni kamraydi. Ushbu avzifalar tashkilotni maqsadlariga erishish uchun yordam beradi. Agar vazifa belgilangan usul va muddatda bajarilsa, demak tashkilot muvaffaqiyatli ishlaydi.
Tashkilotni vazifalari an’anaviy uchta kategoriyaga bo’linadi: odamlar, predmetlar va axborotlar bilan ishlash.
Masalan, zavod konveyerida odamlarni ishi predmetlar bilan bog’liq. Ustani (masterni) vazifasi esa asosiy odamlar bilan ishlash. Korporatsiya g’aznachisini vazifasi asosan axborot bilan bog’liq.
Ish jarayonida ikki muhim lahza (moment) bor - belgilangan vazifani te-tez qaytarilishi va uning bajarilishi uchun zaruriy vaqt.
Mashina operatsiyasi, masalan, bir kunda parmalab mingta teshik teshish vazifadan iborat bo’lishi mumkin. Har bitta operatsiyani bajarish uchun bir necha sekund kerak. Tadqiqotchi esa har xil va murrakab vazifalarni bajaradi, ular kun, xafta, yil mobaynida qaytarmasligi mumkin. Tadqiqotchiga vazifalarni bajarish uchun bir necha soat yoki kun kerak.
Bir xulosa kelib aytishimiz mumkinki, boshqaruv mehnati bir xil emas, qaytarilish harakteriga ega, bir darajadan ikkinchi darajaga oshib borishi bilan bajarish vaqti oshib boradi.


Texnologiya
Texnologiya ichki muhit omili sifatida katta ahamiyatga ega. Ko’pincha texnologiyani ixtirolar, mashinalar, yarim o’tqazichlar va kompьyuterlar bilan bog’lashadi. Lekin, texnologiyani tashkilotga va jamiyatga ta’sir qo’rsatish to’g’risida yozgan Amerika sotsiologi CHarlz Perrou, texnologiyani tasvirlashicha, texnologiya - hom-ashyoni qayta o’zgartirish vositasi: