|
16-TEMA
|
|
TUTÍNÍWSHÍLARDÍŃ HUQÍQLARÍ
HÁM MÁJBÚRIYATLARÍ
| |
|
|
1-súwrette keltirilgen jaǵdayǵa óz múnásibetińizdi bildiriń. Dukan iyesiniń mine sonday jazıwdı asıp qoyıwǵa haqqı barma? Siz bunday halatqa dus kelseńiz qanday jol tutqan bolar edińiz?
2 hám 3-súwretlerde súwretlengen ónimlerdiń yarlik qaǵazlarında qanday maǵluwmatlar keltirilgenin anıqlań. Bul maǵluwmatlardıń qaysı birewi siz ushın áhmietli esaplanadı?
Reklama turmısımızda qanday orın tutadı? 2 hám 3-súwretlerdegi kefir óni- min reklama qılmaqshı bolsańız, siz qanday nárselerdi jumsaǵan bolar edińiz?
Hár birimiz bazarda tutınıwshı sıpatında qatnasamız. Xosh, tutınıwshı sıpatında qanday da bir tovardı satıp alıw payıtında nelerge itibar beriwimiz kerek? Tutınıwshı sıpatında qanday huqıqlarımız bar? Usı hám usıǵan uqsas sorawlarǵa Ózbekstan Respublikasınıń «Tutınıwshılar huqıqların qorǵaw haqqında»ǵı nızamınan juwap tabıw múmkin. Tómende usı huqıqlar haq- qında qısqasha maǵluwmat beremiz:
Tutınıwshı tovar hám onı islep shıǵarıwshı kárxana haqqında tómendegi isenimli hám tolıq maǵluwmattı alıw huqıqına iye: tovardıń tiyisli sapa kórsetkishlerine muwapıqlıǵın tastıyıqlawshı hújjet; tovardıń tutınıw hám ózine tán qásietleriniń dizimi; tovardıń nırqı; tovar tayarlanǵan sáne; tovardan paydalanıw qaǵıydaları hám shártleri; tovardıń xızmet (yaki saqlaw) múddeti; óndiriwshiniń tovardan paydalanıw boyınsha kepillik minnetleri; tovardı saqlaw usılları hám qaǵıydaları.
Tovar sanitariya-gigiena talaplarına juwap beriwi hám insan salamatlıǵı- na jáne qorshaǵan ortalıqqa qáwipsiz bolıwı tiyis. Óndiriwshi tovardıń pútkil xızmet múddeti dawamında tovardıń qáwipsiz bolıwın támiyinlewi tiyis.
Eger tutınıwshı nuqsanlı tovar satıp alǵan bolsa, ol qálewi boyınsha tómendegilerdi talap etiwge haqılı: nuqsanlı tovardı tiyisli sapaǵa ie bolǵan tap sonday tovarǵa almastırıw; basqa soǵan uqsas tovarǵa, satıp alıw nırqın tiyisli esaplasıw jolı menen almastırıw; óndiriwshiden tovar kemshiliklerin biypul dúzetip beriwin, yaki dúzetiw qárejetlerin óndiriw; nuqsanlı tovar nırqın tiyisli muǵdarda kemeytiw; kórilgen zıyandı tolıq kólemde qaplaw shárti menen nuqsanlı tovardı óndiriwshige qaytarıw.
Tutınıwshı bul huqıqlardan tovar satıp alınǵan kúnnen baslap, tovardıń kemshilikleri anıqlanǵan tómendegi múddetlerge shekem paydalanıwı múmkin: kepillik múddeti yaki qollanıwǵa jaramlılıq múddeti ishinde; kepillik múddeti yaki qollanıwǵa jaramlılıq múddeti belgilengen tovarlar ushın— 6 ay, kóshpes múlk ushın— 2 jıl (eger shártnamada basqa múddet belgilenbegen bolsa).
Tutınıwshınıń talapları tovardı tap sol óndiriwshi (satıwshıdan) den satıp alǵanlıǵın tastıyıqlawshı tiyisli hújjet (mısalı, kassa shegi, tovardıń hújjeti) kórsetilgen jaǵdayda ǵana kórip shıǵıladı.
Nızamda kórsetilgen bul huqıqlar buzılǵanda hám tárepler kelisimge kelmegende sudqa yaki mámlekettiń wákillik berilgen basqa organlarına arız etiwi múmkin.
Tutınıwshınıń huqıqların qorǵaw maqsetinde orınlarda jámiyetlik birlespelerdi shólkemlestiriw múmkin.
Álbette, hár qanday pitim, sol tiykardan satıwshı hám tutınıwshı ortasındaǵı pitim hám táreplerdiń razılıǵı menen ámelge asırıladı. Bunda tutınıwshı azzı tárep dep esaplanadı hám onıń huqıqları qattı qorǵaladı. Biraq nızamda ayrıqsha sheklenbegen bolsa-da, tutınıwshınıń puqaralıq nızamshılıǵınan kelıp shıǵatuǵın qatar májbúriyatları hám bar. Olar arasınan eń tiykarları tómendegiler: tutınıwshınıń tovar (xızmet) ushın waqtında haqı tólew májbúriyati; shártnama biykar qılınǵan halda tovardı óz waqtında qaytarıp beriw májbúriyati; tovar ózine tán qılıp, máselen, arnawlı buyırtpa boyınsha, arnawlı ólshemde tigilgen bolsa ol tayar bolǵannan keyin onı qabıl qılıp alıw májbúriyati; sıpatlı tovardı almastırıp berıwdı (basqa ólshem yakı reńine) qaytarılıp berilip atırǵan tovardıń sıpatı, kórinisi, jarlıqlarınıń buzılmaǵan halda kórsetiw májbúriyati.
Reklama ǵalaba xabar qurallarında tutınıwshılarǵa tovar haqqında maǵ- lıwmat beriw menen olardıń tovarǵa bolǵan talapların arttırıwǵa qaratılǵan túsindiriw ilajları. Reklama sózi latınshada jar salıw, shaqırıq degen maǵananı ańlatadı.
81
– E. Sariqov, B. Haydarov
Reklamanıń artıqmashılıǵı: reklama tutınıwshınıń mápi ushın xızmet etedi, sebebi ol tutınıwshılardı bazardaǵı nırqlar hám jańalıqlardan xabardar etedi; reklama kóbinese nırqlardıń tómenlewine alıp keledi; reklama basekini xoshametleydi, bunnan tutınıwshılar hám pútkil jámiet utadı; reklamadan túsetuǵın dáramat ǵalaba xabar quralları qárejetleriniń úlken bólegin qaplay- dı; reklama tutınıwshılardıń talabınıń kóbeyiwi, islep shıǵarıwshılar payda- sınıń artıwı hám usınıń nátiyjesinde ekonomikanıń rawajlanıwına alıp keledi. Reklamanıń kemshiligi: reklama geyde tutınıwshılarǵa nadurıs maǵluwmat berip, aljastıradı; reklama kólemli finanslıq qárejetlerdi talap etedi, bul bolsa tovar nırqın arttıradı; tutınıwshılarda onsha zárúr bolmaǵan tovarǵa pul jumsaw nietin keltirip shıǵaradı; ǵalaba xabar quralları reklama beriwshilerge
ǵárezli bolıp qaladı, bul olardıń erkinligin shekleydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
