8 ekonomika bilim tiykarlarí

Tómengi topardaǵı tovarlar — xalıqtıń dáramatınıń kemeyiwi menen oǵan bolǵan talap artatuǵın tovarlar.
Jaqın keleshekte tutınıwshılar dáramatı hám tovar nırqı ózgeriwiniń kútiliwi. Eger jaqın keleshekte xalıqtıń dáramatlarınıń artıwı kútilip atırǵan bolsa, olar sol waqıttaǵı kúndelikli qárejetlerin kemirek jumsay baslaydı hám sol sebepli, kóbirek tovar satıp ala baslaydı hám kerisinshe.
Eger jaqın keleshekte geybir tovarlar nırqınıń artıwı kútilip atırǵan bolsa, tutınıwshılar bul tovarlardan kóbirek satıp alıp, zapasqa da jıynawǵa háreket etedi. Eger keleshekte ayrım tovarlar nırqı páseyiwi kútilip atırǵan bolsa, tutınıwshılar bul tovarlardı kemirek satıp ala baslaydı.
Óz ara baylanıs tovarlar nırqınıń ózgeriwi. Bir tovar nırqınıń ózgeriwi ekinshi tovarǵa bolǵan talaptıń ózgeriwine alıp kelıwı múmkin. Bunday tovarlar jubı óz ara baylanıs tovarlar dep ataladı. Óz ara baylanıs tovarlarǵa joqarıda aytılǵan bir-biriniń ornın basıwshı (máselen, hod-
dog hám somsa) hám bir-birin tolıqtırıwshı (máselen, avtomobil hám benzin) tovarlar mısal bola aladı.


Óz ara baylanıslı tovarlar — birewiniń nırqı ózgeriwi ekinshisine bolǵan talaptıń ózgeriwine alıp keletuǵın tovarlar jubı.
Bir-biriniń ornın basıwshı tovarlar — birdey zárúrliklerdi qanaatlandırıwǵa mólsherlengen tovarlar jubı.
Bir-birin tolıqtırıwshı tovarlar — birge paydalanıwǵa mólsherlengen tovarlar jubı.
Nırqqa baylanıslı bolmaǵan joqarıdaǵ ı faktorlar tásirinde talap sızıǵınıń ózgeriwin talıqlap kóreyik. Baslanǵısh jaǵdayda tovarǵa bolǵan talap muǵdarı 1-keste kórinisinde berilgen bolıp, oǵan sáykes talap sızıǵı D_g kórinisinde bolsın dep alayıq. Nırqqa baylanıslı bolmaǵan qanday
da bir faktor tásirinde tovarǵa bolǵan talap artıp, 2-keste kórinisin

D
alǵan bolsın deyik. Bul keste tiykarında talap sızıǵınıń baslanǵısh hám

keyingi jaǵdayların sızatuǵın bolsaq, talap sızıǵı baslanǵısh D_g jaǵdayınan, keyingi D₁ jaǵdayına ótkenligin, yaǵnıy oń tárepke jılısqanın anıqlawımız múmkin. Tap usı s ıyaql ı qanday da bir faktor tásirinde tovarǵa bolǵan talaptı ń 3 -kestedegidey tómenlewi nátiyjesinde talap sızıǵ ını ń baslanǵ ısh D_g jaǵdayınan shep tárepke