8- ma’ruza Mavzu: ssh protokoli Reja

CRC (Cyclic Redundancy Check). Ushbu tizim ma’lumotni butunligini tekshirishda xatolikni tekshiruvchi kodlardan foydalanadi. Ushbu tizim W. Wesley Peterson tomonidan 1961 yilda ixtiro qilingan bo‘lib, 32 bitli CRC tizim Ethernet uchun foydalaniladi.

Nomi	Foydalanilishi	Ko‘phad ko‘rinishida tasvirlash
		Normal	Teskari	O‘zaro teskari
CRC-1	Qurilmalarda	0x1	0x1	0x1
CRC-6-CDMA2000-A	Mobil tarmoqlarda	0x27	0x39	0x33
CRC-8-WCDMA	Mobil tarmoqlarda	0x9B	0xD9	0xCD
CRC-16-CCITT	X.25, V.41, HDLC FCS, XMODEM, Bluetooth, PACTOR, SD, DigRF, many others; known as CRC-CCITT	0x1021	0x8408	0x8810
CRC-30	CDMA	0x2030B9C7	0x38E74301	0x30185CE3
CRC-32	HDLC, ANSI X3.66, ITU-T V.42, Ethernet, Serial ATA, MPEG-2, PKZIP, Gzip, Bzip2, PNG	0x04C11DB7	0xEDB88320	0x82608EDB
CRC-40-GSM	GSM control channel	0x0004820009	0x9000412000	0x8002410004

Misol o‘rnida 14 bitli ma’lumot va 3-bitli CRC tizimidan x³+x+1 ko‘phadiga asoslangan holda olib, ma’lumot dastlab ikkilik ko‘rinishda o‘tkaziladi.
M=11010011101100 va CRC 1011 ga teng. Dastlab ma’lumot bitiga CRC bitiga mos ravishda 0lar qo‘shiladi.
11010011101100 000 <--- input right padded by 3 bits
1011 <--- divisor (4 bits) = x³+x+1
------------------
01100011101100 000 <--- result
Har bir CRC qo‘shilganda natija uzunligi bir bitga kamayadi. Ushbu ketma-ketlik ma’lumot uzunligi to‘liq 0 bo‘lmagunga qadar davom ettiriladi va to‘ldirilgan 0lar soniga teng bo‘lgan qoldiq natija olinadi.
11010011101100 000
1011
01100011101100 000
1011
00111011101100 000
1011
00010111101100 000
1011
00000001101100 000
1011
00000000110100 000
1011
00000000011000 000
1011
00000000001110 000
1011
00000000000101 000
101 1
-----------------
00000000000000 100
Ushbu olingan 100 qiymat qoldiq sanalib, ma’lumot uchun CRC qiymatni bildiradi.
Ma’lumotni tekshirish jarayoni ham yuqoridagi jarayonga o‘xshash bo‘lib, faqat qo‘shiladigan bitlarning birinchi birlik bitga o‘zgartiriladi.
11010011101100 100 <--- ma’lumot & tekshiruvchi qiymat bilan
1011 <--- bo‘luvchi
01100011101100 100 <--- natija
1011 <--- bo‘luvchi ...
00111011101100 100

......
00000000001110 100

1011
00000000000101 100
101 1
------------------
0 <--- qoldiq
Agar natijaviy qoldiq 0 ga teng bo‘lsa, kelgan ma’lumot o‘zgarmagan aks holda o‘zgargan deb topiladi.
Amalda ko‘plab foydalaniladigan CRC ko‘phadi uzunliklari quyidagicha:

• 
  9 bit (CRC-8);
  
• 
  17 bit (CRC-16);
  
• 
  33 bit (CRC-32);
  
• 
  65 bit (CRC-64).
  

Ushbu yuqoridagi olingan uzunliklardagi CRC lar turli ko‘phadlar ko‘rinishida kelishi mumkin. Quyida ko‘phadlarni tasvirlash usullari keltirilgan:

CRC ko‘phadi ko‘rinishlari
Nomi	Normal	Teskari	O‘zaro teskari
CRC-4	0x3	0xc	0x9

SSh protokolida quyidagi kriptografik algoritmlardan foydalanilgan:

• 
  TCP o‘rniga SCTP protokoli qo‘llanilgan;
  
• 
  ECDSA ERI algoritmi;
  
• 
  ECDH kalit almashinish protokoli;
  
• 
  UMAC tizimi, ma’lumotni butunligini tekshirish uchun (NMAS o‘rniga).
  

Nazorat savollari

1. 
   SSh protokolida foydalanilgan autentifikatsiya usullari.
   
2. 
   SSh protokolning vazifasi.
   
3. 
   SSh protokoli xizmatidan foydalanuvchi protokollar.
   
4. 
   SSh protokolida maxfiylik va butunlikni ta’minlash usullari.
   
5. 
   SSh protokolida MITM xujumining ahamiyati.