8- ma’ruza Mavzu: ssh protokoli Reja

Xavfsiz Command-shell. Command shell tizimi Linux, Unix, Windows operatsion tizimlarda mavjud bo‘lib, asosan dasturiy vositalarni yuklashda va boshqa buyruqlarni bajarishda foydalaniladi. Xavfsiz command-shell ilovasi masofadan turib, buyruqlarni bajarishda, fayllarni tahrir qilishda, katalog tarkibini ko‘rishda va ma’lumot bazasini boshqarishda foydalanilishi mumkin. Ushbu tizimdan tarmoq administratori masofadan turib, o‘z vazifalarini bajarishda, xizmatlarni boshqarishda va boshqa amallarni bajarishda foydalanishi mumkin. Bunda barcha buyruqlar xavfsiz kanal orqali yuboriladi.
Port forwarding. SSh ning ushbu imkoniyati, TCP/IP xizmati orqali amalga oshiriluvchi, e-mail, istemolchi ma’lumoti bazasi va hak. ilovalardan xavfsiz kanal orqali foydalanish uchun zamin yaratadi. Ushbu xizmat ba’zida tunellash kabi xizmatni amalga oshirib, TCP/IP ilovalarini xavfsiz kanal orqali amalga oshiradi. Port forwarding xizmati o‘rnatilgandan so‘ng, himoyalangan kanal orqali bir tomondan (foydalanuvchi qism) ikkinchi tomonga (server tomonga) ma’lumot jo‘natiladi. Bunda hosil qilingan yagona himoyalangan kanal orqali ko‘plab ilovalar ma’lumotlari yuborilishi mumkin. Ba’zi ilovalarni boshqarishda buyruqlar oynasini o‘zi yetarli sanalmaydi, grafik interfeys orqali boshqarish ta’lab etiladi. Ushbu holda SSh ushbu xizmati orqali masofadagi ilova bilan kriptografik himoyalangan kanal hosil qilinadi. Bunga misol qilib, Virtual Network Client (VNC) ni misol qilib olish mumkin.

Xavfsiz fayl transferi. Secure File Transfer Protocol (SFTP) protokoli SSh protokoli asosida ishlab chiqilgan bo‘lib, bunda FTP protokolida mavjud ko‘plab zaifliklar oldi olingan. Birinchidan SFTP foydalanuvchi login/parolini va yuborilayotgan ma’lumotini shifrlab jo‘natadi. Ikkinchidan ushbu protokol SSh ning porti (22 port) orqali ishlaydi. Bundan tashqari FTP protokolida mavjud bo‘lgan Network Address Translations (NAT) muammosi uchramaydi.
SSh ning protokol asosi

• 
  Foydalanuvchi autentifikatsiyasi (User authentication);
  
• 
  Hostga asoslangan autentifikatsiyasilash (Host authentication);
  
• 
  Ma’lumotni shifrlash;
  
• 
  Ma’lumot butunligi.