8 -ma’ruza. İnternet tarmaǵı, shólkemlestiriw principleri (ip táriyipleniwi, tsp/ip steki, xizmetler). Reja

X.500 xizmatining xizmat ko‘rsatish sifat xarakteristikasi

Ma’lumotnoma xizmati va boshqa telematika xizmatlari o‘rtasida o‘zaro aloqa DAP yoki LDAP kirish protokollariga egalik qilishni ta’minlovchi ochiq dasturlash tizimlarining amaliy darajasida amalga oshiriladi. Ma’lumotnoma xizmatlarining yetkazishning asosiy sifat xarakteristikalari 11.1– jadvalda keltirilgan.

11.1-jadval.
Ma’lumotnoma xizmatlarini yetkazishning asosiy sifat ko‘rsatkichlari

Xizmatga kirish vaqti	15 soniyadan ko‘p emas
Qabul qilingan so‘rovni tasdiqlash vaqti	Qoida bo‘yicha 5 soniya
So‘ralgan axborot yo‘qligi vaqtida yoki axborot to‘liq bo‘lmaganda javob vaqti	1 daqiqadan ko‘p emas

X.500 ma’lumotnoma xizmati foydalanuvchilarga quyidagi yordamchi axborotlarni yetkazib berishlari va saqlashlari kerak:

- ma’lumotnomadan foydalanish qoidalari;
- boshqa elektr aloqa xizmatlaridan foydalanish qoidalari;
- xizmatlar haqida ma’lumot berish;
- u yoki bu xizmat kirish imkoniga ega bo‘lgan mamlakat administrativ
mintaqalarning ro‘yhati;
- abonentlarni autentifikatsiya qilish (ro‘yhatdan o‘tkazish)
qoidalari;
- ta’riflar haqida ma’lumotlar
X.500 ma’lumotnomasining asosiy g‘oyasi – bu har xil ob’ektlar: odamlar, firmalar va hokazolar haqida operativ axborotlarni saqlovchi global ma’lumotnomani yaratish. Lekin bu ma’lumotnoma quyidagi xususiyatga ega bo‘lishi kerak: ular lokal tarmoqda saqlangan bo‘lib, butun dunyoga global kirish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak.
Umumiy holda X.500 xizmati ism va manzillarning taqsimlangan ma’lumotlar bazasini o‘zida aks ettiradi. Bu bazaning ustida uch xil operatsiya aniqlanadi:

1. 
   O’qish. Ma’lum nom bo‘yicha manzil olish.
   
2. 
   So‘rov. Ma’lum atributlar bo‘yicha ism olish.
   
3. 
   Modifikatsiya. Ma’lumotlar bazasining yozuvlari qo‘shiladi, olib tashlanadi, modifikatsiyalanadi.
   

O’qishni ikkita turga bo‘lish mumkin:
- Toza holda o‘qish. Ob’ektlarning buyurilgan atributlari qaytadi;
- Solishtirish. Berilgan atribut bilan berilgan ob’ekt mavjud yoki
yo‘qligini ko‘rsatuvchi mantiqiy qiymat qaytadi;
- O’qishni to‘xtatish. Ismlarning ma’lumotlar bazasi kuchli taqsimlangan, shuning uchun ular ustida amallar ko‘p vaqt egallashi mumkin. Agar biror sababga ko‘ra oldin buyurilgan o‘qish kerak bo‘lmay qolsa, buyurtmani bekor qilish mumkin.
Modifikatsiyalar operatsiyasi 4 ta turga bo‘linadi:
- ma’lumotlar bazasiga ob’ektni qo‘shish;
- ma’lumotlar bazasidan o’ektni olib tashlash;
- modifikatsiyani o‘zi. Bunda nafaqat atributlarning qiymatlari o‘zgaradi, balki yangi atributlar qo‘shiladi, axborot daraxtiga ob’ektlar nomining sinonimlari qo‘yilishi mumkin.