78. Hayvonlar ekologiyasini o‘rganishda erishilgan yutuqlar

81.Poykiloosmotik va gomoosmotik hayvonlarda suv-tuz almashinuvi?
Tuzlar almashinuvi xarakteriga binoan suv hayvonlarining ikki guruhi farq qilinadi.
Birinchi guruhi poykiloosmotik hayvonlar bo’lib (aksariyat umurtqasizlar), ularda suv va tuzlarning almashinuvini tartibga solib turuvchi maxsus xususiyatlar (organlar) bo’lmaydi. Ikkinchi guruh - gomoosmotik hayvonlarda esa bunday organlar (xususiyat) aniq ifodalangan.
Poykiloosmotik hayvonlarda muhit suvining tuz miqdori oshsa, hayvon tanasidagi bir qism suv tashqariga chiqariladi va natijada hayvon gavda og’irligi kamayadi. Aksincha, muhit suvi tarkibidagi tuz kamaysa, hayvon tanasiga suv kirishi sababli, uning og’irligi oshadi. Ushbu jarayonlar tufayli hayvonlar tanasidagi suyuq to’qima va moddalar tarkibidagi tuz miqdori ham o’zgaradi. Natijada tananing muzlash darajasi (harakati) ham pasayadi. Ular orasida depressiya -⁰ yuzaga keladi. Ushbu hayvonlarga aksariyat dengiz umurtqasizlari mansub bo’ladi. Lekin shuni aytish lozimki, aksariyat dengizlarning va okean suvlarining tarkibidagi tuz miqdori shu havzada yashovchi umurtqasizlarning gavda suyuqligi tarkibidagi tuz miqdoriga yaqin bo’ladi. Ularda tuzlar miqdorining o’zgarishi unchalik keskin bo’lmaydi, balki oz miqdordagi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.
Suv tarkibidagi tuz miqdori ancha keskin o’zgaruvchan havzalarda yashovchi hayvonlarda tanada osmotik bosimni tartibga solib turuvchi maxsus moslanishlar yeki organlar shakllanganki, ular orqali ichki osmotik bosim zaruriy holatda ushlab turishga ixtisoslashgan bo’ladi. Ushbu gomoosmotik hayvonlarga barcha chuchuk suvlarda va biroz sho’r suvlarda yashovchi umurtqasiz hayvonlar, barcha suv umurtqali hayvonlari va “o’ta sho’r suvli” hayvonlar kiradi.
Gomoosmotik hayvonlar ikki guruhga ajraladi:

1. 
   Gipertonik hayvonlar. Bularga tanasidagi suyuq moddalari tarkibidagi tuzlar nisbatan ko’p va osmotik bosim tashqi muhitnikiga qaraganda baland bo’lgan chuchuk suv hayvonlari kiradi.
   
2. 
   Gipotonik hayvonlar. Tanadagi suyuq moddalari tarkibida atrofdagi suv tarkibidagiga nisbatan kam tuzga ega bo’lgan sho’r suv hayvonlari kiradi.