78. Hayvonlar ekologiyasini o‘rganishda erishilgan yutuqlar

Hozirgi kunda hayvonlar ekologiyasi nechta asosiy bo’limdan iborat va har bir bo’limning o’rganadigan ob’yekti (mavzusi) nimalardan iborat?

“Hayvonlar ekologiyasi” fani asoslarini talabalarga o’tishdan asosiy maqsad, hayvonlarni yashash muhiti bilan munosabatlari qanday kechishi, ularni o’zgaruvchan muhit omillariga javob beraolish qobiliyati, organizmda bo’lib turadigan moddalar va energiya almashinuvining borishi, o’sishi, ko’payishi, rivojlanishi, nasl qoldirish intensivligi, ma’lum individning, tur populyatsiyasining va nihoyat turning biogeosenozdagi boshqa abiotik va biotik omillarga munosabati kabi xususiyatlar haqidagi ma’lumotlar bilan tanishtirishdan iborat. Ushbu fan uch asosiy bo’limdan iborat 1. Individlar ekologiyasi. 2. Populyatsiyalar ekologiyasi. 3. Biosenozlar ekologiyasi yoki biosenologiya. Individlar ekologiyasi bo’limidagi mavzularda har bir umurtqasiz va umurtqali hayvonlarning atrof-muhitdagi ma’lum bir omilning ta’sir etishi tahlil qilingan. Xususan, hayvon organizmiga abiotik omillardan harorat, namlik, suv, yorug’lik, qorong’ilik, oziqa, tuz va boshqa turli-tuman mineral moddalarning zarurligi, organizmda sodir bo’lib turadigan moddalar almashinuvi jarayoniga ta’sir etishi bo’yicha mulohazalar keltirilgan. Ma’lumki, organizmda sodir bo’lib turadigan moddalar almashinuvidagi assimilyatsiya tufayli energiya to’plansa, dissimilyatsiya jarayonida esa ushbu energiya sarf qilinadi. Almashinuvning bu qarama-qarshiligi har doim teng bo’lishi shart. Ushbu tenglik buzilsa, parchalanish (dissimilyatsiya) jarayonida organizmda to’planib, salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.Organizmning tashqaridan oladigan va o’zidan tashqariga chiqaradigan moddalari va energiyaning nisbati muhit omillari tomonidan nazorat qilishini nazarda tutadigan bo’lsak, organizmdagi moddalar almashinuvi jarayoni va uning darajasi, shuningdek, hayvoning oziqlanishi, o’sishi, ko’payishi va rivojlanishida aynan tashqi muhit omillari hal qiluvchi rol o’ynaydi. Tashqi muhitning hal qiluvchi roli va uning ta’sirini assimilyatsiya va dissimilyatsiya jarayonlarining o’zaro teng (balans) holda kechishi organizmning nerv va gumoral sistemalari orqali tartibga solib turiladi.