Tiykarg’i tu’sinikler

Tema: Kirisiw. Regionlar ekologiyası paninin’ maqset ha’m wazıypaları. Reje: 1. Regionlar ekologiyası pani haqqında tu’sinik ha’m qoyilatug’n talaplar 2. Regionlar ekologiyası paninin’ maqseti ha’m wazıypası 3. Regionlar ekologiyası paninin’ rawajlaniw tariyxi.

• Tiykarg’i tu’sinikler.
• Geografiyaliq rayonlar bir-birinen ondag’i jasaytug’in mikroorganizmler, o'simlikler, zamariqlar ha’m haywanlardin’ qurami boyinsha ajratiladi. Maselen, Rossiyanin’ Evropa bo'liminde iyne japiraqli o'simlikler ha’m basqalar o'setug’in bolsa, Orta Aziyada bolsa basqa o'simlikler o'sedi.
• Flora dep – sol aymaqta jasawshi o'simlikler, mikroorganizm ha’m zamarriqlardin’ jiyindisina aytiladi. Sonin’ menen bir qatarda sol aymaqta haywanlardin’ ko'plep tu’rleri –a’piwayi malyuskadan baslap qasqir, ayiw ha’m basqa haywanlar jasaydi.
• Fauna deb - ma'lim bir aymaqta tirishilik etetug’in haywan tu’rlerinin’ jiyindisina aytiladi.
• Ol yaki bul aymaqtag’i fauna ha’m floranin’ jiyindisina-biota dep aytiladi (Bobrinskiy, 1951). Bul atamalar tek g’ana o'simlik, zamarriq ha’m mikrooragnizm yamasa haywanlarg’a qollanilip qalmastan, o'simlik yaki haywanat dunyasinin’ u’lken bo'limlerine ham qollaniladi. Maselen, gulli o'simlikler florasi, quslar faunasi, kemiriwshiler faunasi, su’t emiziwshiler faunasi ha’m basqalar.

• Uyim tu’sinigi ju’da’ ken’ ma'nide aytiladi. Uyim dep uliwma tog’aydi, iyne japiraqli tog’aylardi ham basqalardi aytamiz. Solar ishinde aniq ja’ma’a’ni ajratip biliw kerek. Ulken tipologiyaliq basqishlarg’a tundra, iyne japiraqli tog’aylardi, ken’ japiraqli togaylar, dala, sho'l, savanna, taw ha’m basqalar kiredi.
• Biom- tu’sinigi ol yaki bul zona ha’m kishi zonalardag’i jama’alardin’ jiyindisina aytiladi.
• Sonday qilip flora ha’m fauna birlesip biotani payda qiladi. O'simlikler qatlami ha’m haywanat du’nyasi jiyindisi jama’a’lardi ha’m biomlardi payda etedi.
• Bir soraw payda boladi: Evropanin’ ken’ japiraqli tog’aylarinin’ flora ha’m faunasinin’ qurami Qubla Amerikanin’ flora ha’m faunasinan parqi qanday ekeni tu’sindiriledi Bul uyimlardin’ jasaw sharayatlari uqsas ha’m olar uqsas biotag’a iye boliwi kerek. Biraq bul bunday emes. Bul regionlardin’ geologiyaliq tariyxi har tu’rli.
• Solay etip biotalardin’ qurami sol regionnin’ geologiyaliq tariyxina baylanisli boladi.

•