|
Qwshilgan kapital to’mendegi jag‘daylarda o’zgeriwi mu’mkin:
Menshik (xissador) kapitali’ qiymatining o’zgeriwi;
Aylani’sqa qosi’msha aktsiyalarning chiqarilishida; ,,
Tiykarg‘i’ qurallardi’ qayta baholanishida;
Payda ha’m zararlarni esabi’na.
Rezerv kapitali’ da joqari’da keltirilgen o’zgeriw sebepleri esabi’na a’melge asadi’. Tekg‘ana bul o’zgerisler qurami’na payda hisobidan rezervlarga aji’rati’lg‘an summalar, yag‘ni’y 5 - esabat shaklining 050 satri da kiredi.
Taqsimlanmagan payda. Bul ko’rsetkish ka’rxanani’n’ esabat yilida alg‘an sap paydasi’, xissador kapitali’ni’n’ ko’beyiw yamasa kemeyiwi, qimmatbaho qog‘ozlar emissiyasi, rezerv ushi’n ajratmalar esabi’na o’zgeriwi mu’mkin.
O’zbekistan Respublikasi’ Prezidentining "Ekonomika real sektori korxonalarining ekonomikaliq turaqli’li’g‘i’n ja’nede asi’ri’w is -ilajlari’ tuwri’si’nda" gi PF - 4053 - sanli’ Farmoni qabi’l qilindi. Usi’ Farmon menen jan’a tashkil etilatug‘i’n ochiq ha’m yopiq aksionerlik jamiyatlari ushi’n ustav kapitali’ni’n’ en’ kem mikdori 2009 ji’l 1 yanvardan baslap jamiyat ma’mleket rwyxatiga ali’ng‘an sanada O’zbekistan Respublikasi’ Orayli’q bankining kursi’ boyi’nsha ekvivalenti 400 mi’n’ AQSH dollariga ten’ summani’ tashkil etiwi belgilandi. Xi’zmet yuritayotgan ochiq ha’m yopiq aksionerlik jamiyatlari bolsa, 2010 ji’ldi’n’ 1 yanvariga kadar ustav kapitallari mug‘dari’n olar qayta dizimnge ali’ng‘an sanada O’zbekistan Respublikasi’ Orayli’q bankining kursi’ boyi’nsha ekvivalenti kamida 400 mi’n’ AQSH dollariga ten’ summaga etkazishlari yamasa belgilengen ta’rtipte basqa mu’lkshilik formag‘a wtishlari kerakligi belgilandi.
Sonday eken, joqari’dag‘i’ mag‘li’wmatlarg‘a tiykarlang‘an halda bul muommoni hal etiw jollari’n izlew kerek. Ko’rinip turibdiki menshik kapital qiymatining kwpaytirishning en’ tiykarg‘i’ faktori’ boli’p ka’rxanani’n’ esabat yilida alg‘an sap paydasi’ esaplanadi’. Xi’zmet ko’rsetiwshi sho’lkemler shu faktor esabi’na o’z jamg‘armalarini oshirishi en’ optimal variant dep karaladi. Sebebi bul faktordi’n’ o’zgeriwi tekg‘ana ka’rxanani’n’ o’zine baylani’sli’ boli’p, oni’n’ ha’r ta’repleme toli’q imka’niyatlari’n ishga solib xi’zmet yuritishni talap etadi. Bunnan ti’sqari’ basqa ko’rsetkishlerdin’ o’zgeriwi da usi’ faktor menen tikkeley bogliqdir.
Ka’rxana mu’lki, kapitali’ ha’m minnetlemelerin ekonomikaliq koeffitsentlar arqali’ u’yreniw oni’n’ ekonomikaliq jag‘dayi’na baha beriwdi ja’nede asonlashtiradi a’lbette. Ekonomikaliq koeffitsentlar ekonomikaliq esabat ko’rsetkishlerin ha’m birlik elementlarini o’z-ara nisbatlash tiykari’nda ani’qlanadi’. Bunda koeffitsent, indeks ha’m protsentler ishlatiladi.
Ekonomikaliq koeffitsentlarni ani’qlaw ha’m oni’n’ o’zgerislerin qiyosiy sali’sti’ri’w tiykari’nda ka’rxanani’n’ ekonomikaliq jag‘dayi’n ani’g‘i’raq u’yreniw ha’m biliw imka’niyati’ payda boladi’. Ma’selen: bir ka’rxanani’n’ "ekonomikaliq mustaqillik koeffitsenti" ni aniqlanishiga itibar qaratsak. Usi’ ko’rsetkish "Wzlik mablaglari derekleri" ni "Buxgalteriya balansi’ ja’mi" ga boli’w tiykari’nda ani’qlanadi’.
Bul ko’rsetkish ka’rxanani’n’ ha’rekette band qi’li’ng‘an mablagining qancha bo’limi o’zine tiyisli ekenligin bildiradi. YAg‘ni’y, ha’rekettegi ha’r bir swmning qancha bo’limi o’zine tiyisli ekenligin bildiradi. "Koeffitsentlar - mulkning sali’sti’rmali’ da’rejesin xarakterleydi" deyiledi Tomas P. Karlin, Albert M.Maklinni "Analiz finansovwx otchetov (na asnove SAAR)" kitobida.
Ka’rxana kapitali’ menen bogliq bolg‘an ekonomikaliq koeffitsentlar, yag‘ni’y uz mablaglari manbayiga baha berishning sali’sti’rmali’ ifodalari si’pati’nda to’mendegi koeffitsientlarni u’yreniw maqsetke muqofiq bwlar edi:
ekonomikaliq mustaqillik koeffitsenti;
ekonomikaliq karamlik koeffitsenti;
qari’z ha’m o’z qarji’lari’ qatnasi’g‘i’ koeffitsenti;
zahira ha’m qa’rejetlerdi o’z derekleri menen qoplanganlik koeffitsienti;
qarji’lari’ni’n’ chaqqon ha’reketshen’lik yamasa manyovrlashganlik koeffitsienti
Do'stlaringiz bilan baham: | 
