7 mavzu: xalqaro turizm industriyasi reja

(ouchhti) 
haqiqiy masshtabi va iqtisodiy 
potensialini aniqlashga yordam beradi. Talabga qurilgan bu ko‘rinishlar milliy 
hisoblar tizimi va xalqaro klassifikatsiyalar bilan mos kelmaydi. Chunki ularda 
tarmoqlar va iqtisodiy faoliyat turlari ishlab chiqarish harajatlari va mahsulot 
chiqarish ya’ni taklif nuqtai nazari mantiqidan kelib chiqadi. 
Taqqoslashni ta’minlash va SIKTA keng yoyilishi xalqaro tarmoqlar 
standartlari klassifikatsiyalari bilan mustahkam bog‘langan. Ular kod tarkiblari, 
tipologiyasi va keyingi nomenklaturalardan foydalanib ishlab chiqarilgan. Bunda 
iqtisodiy faoliyat turlarini tanlash umumiy bosh mezon bo‘lib, hisoblanadi: ya’ni 
masshtab, ixtisoslashish darajasi va ishlab chiqarishni markazlashtirish (bozorni 

---

qamrab olish). Shu bilan birga talabga asoslangan turizm chegarasini belgilashdan 
voz kechish maqsadga muvofiq bo‘lardi. SIKTA doirasida ikki yondoshuvni 
qo‘shish qo‘shimcha guruh belgilarini kiritish tufayli mumkin bo‘ldi. Ya’ni turistik 
harajatlar ustun yo‘nalishlariga e’tibor qaratildi. Turizmda takliflar xususiyatlari 
bilan bir qatorda, SIKTA turistik harajatlar ulushiga to‘g‘ri keladigan ruyxatlarga 
tashrif buyuruvchilar xohishi va talabini qo‘shib aks ettirdi. Tanlangan belgilar 
muvaffaqiyatli ravishda bir-birlarini to‘ldiradi va turizm sohasini chuqurroq idrok 
etish imkonini berdi. SIKTA 17 bo‘lim, 18 bo‘limchalar, 43 guruhlar, 66 klass va 
121 klass bo‘laklarini o‘zida mujassamlashtirgan. Rekratsion xo‘jalikning o‘xshash 
tarkibi sobiq sovet ilmiy adabiyotlarida o‘tgan asrning 70-80 yillaridayoq ishlab 
chiqilgandi. Tadqiqotchilar ketma-ket amalga oshiriladigan texnologik 
operatsiyalar doirasida rekratsion tarmoqda mavjud faktlardan kelib chiqishdi. 
Unga kiritiladigan xo‘jalik birligi aholi dam olishini tashkil qilishda faol ishtirok 
etadi. Ammo uning rekratsion faoliyat bilan bog‘liqlik darajasi turlicha. 
Bir muassasa o‘z rekratsion xizmatini ko‘rsatishga ixtisoslashadi – bu ularning 
ishida bosh, ko‘pincha yagona yo‘nalishdir. Sayyohlik va ekskursiya byurolari, 
otellar, motellar, restoranlar, kafelar tashrif buyuruvchilarga bevosita xizmat 
ko‘rsatishdan 100 % ga yaqin daromad oladilar. Ular dam olish sohasidan 
tashqarida faoliyat yurita olishmaydi va iqtisodiyotning rekratsion sektori uchun 
tarkib yaratish ahamiyatga ega. 
Boshqa guruhlar hayotiy ta’minlash korxonalari tashkil qiladilar. Ular turizm 
ob’ekti ham, uning natijasi ham emas. Ularning xizmatidan mijozlr ham mahalliy 
aholi ham foydalanishadi. Shunga qaramasdan savdo tarmoqlari, kommunal – 
xizmat ko‘rsatish transport, aloqa mavjudligi aholi dam olishini tashkil etishning 
zarur shartlari hisoblanadi. 
Turistizm industriyasi – bu o‘xshash mehmonxonalar va boshqa joylashtirish 
vositalari, transport tarmoqlari, ko‘ngil ochar ob’ektlar, ishbilarmonlik, 
sog‘lomlashtirish, sport va boshqalarga mo‘ljallangan tashkilotlar, shuningdek 
ekskursion xizmatlar va gid – tarjimonlar xizmati ko‘rsatish majmuasidir. 
Turistik talabni to‘liq va har tomonlama qondirish turizm industriyasi barcha 

---

ob’ekt va tashkilotlari, hamma xildagi vositlarni, ishlarni muvofiqlashtirilishini 
taqozo etadi.