7-mavzu. Tizim ishlab chiqarish vositalari

PERT/CPM diagrammasi

PERT – Program Evaluation Review Technique ya’ni dasturiy baholashni sharxlash texnikasi bo’lib, ushbu usul U.S. Navy ya’ni Amerika harbiy dengiz kuchlari tomonidan juda murakkab bo’lgan loyihalarni boshqarish, masalan yadroviy suvosti kemalarini qurish kabi ishlarni bajarishda qo’llanilgan. Ushbu usul yaratilgan vaqtlarga yaqinroq esa yana bir CPM – Critical Path Method – tahlikali yo’l metodi yaratilgan bo’lib, u orqali sanoat sohasida loyihalarni boshqarish imkoni mavjud bo’lgan. Ushbu ikki metod orasidagi farqlar bora-bora yo’qolib brogan va endilikda ushbu metodlar birgalikda PERT/CPM deb nomlanadi.

CPM – 1950-yilda Amerika harbiy dengiz kuchlari tomonidan ishlab chiqilgan. Asl holda ushbu metod yoki usul faqatgina terminal elementlari orasidagi mantiqiy bog’liqliklarga asoslangan. CPM asosan qurilish sanoati uchun mo’ljallangan. CPM – Critical Path Analysis ya’ni tahlikali yo’l tahlili deb ham yuritiladi va u orqali matematikaga asoslangan algoritm bo’yicha loyiha vazifalarini rejalashtirish imkoni mavjuddir. Ushbu metod loyiha boshqaruvida juda muhim va samarali hisoblanadi. Umumiy holda loyihaning barcha turlari: qurilish, dasturiy ishlanmalar, tadqiqiy loyihalar, mahsulot ishlab chiqarish, muhandislik va boshqalarda ishlatiladi.

PERT bu pastdan yuqoriga (bottom-up) metodi hisoblanadi chunki u alohida vazifalar to’plamining kata va murakkab loyihani tahlil qilishda qo’llaniladi. PERT diagrammasini yaratishdan avval loyihaning barcha bajarilishi kerak bo’lgan vazifalarini aniqlash va har bir vazifaning bajarilishiga qancha miqdorda vaqt ketishini baholash kerak bo’ladi. Keyin esa ushbu vazifalarning qanday mantiqiy tartib asosida bajarilishi kerakligini aniqlash kerak. Masalan, ba’zi vazifalar boshqa bir vazifa bajarilmasidan turib o’z ishini boshlay olmaydi. Boshqa bir holatda esa ba’zi vazifalar boshqalari bilan bir qatorda bajarilishi mumkin bo’ladi.

Agarda vazifalar, ularning muddatlari va ular bajarilish tartiblari aniq bo’lsa, unda loyihaga umumiy ketadigan vaqtni hisoblash mumkin bo’ladi.

Rasm 7.7. Reliable Construction Co. loyihasini Microsoft Project dasturidagi PERT chart orqali ko’rinishi.